ZAVQ-SHAVQ VA SHIJOAT – INSONIY XISLAT
Inson zavq-shavq ila bir narsani amalga oshirdimi, puxta va sifatli chiqadi. Qolaversa, shijoatli shaxs Alloh xoxlasa ko‘p narsaga erishadi. Shuningdek, xalqimizda “Mehnatdan kelsa boylik – turmush bo‘lar chiroylik”, degan ajoyib maqol bor. Ammo mehnat qilish uchun ham kishida ilm, aql, fahmu farosat, zavq-shavq, shijoat bo‘lishi kerak. Alloh taolo Baqara surasining 172-oyatida “Ey, imon keltirganlar! Allohgagina ibodat qiluvchi bo‘lsangiz, sizlarga Biz rizq qilib bergan pokiza narsalardan yeb, Unga shukr qilingiz!” deb marhamat qilgan.
Demak, mehnatimiz zavq-shavq, shijoat, halollik asosida bo‘lishi va poklik mezonida o‘lchanishligi kerak ekan.
Buyuk fath avvalidagi sinov
Fotih Sulton Mehmet Konstantinopol (Istanbul)ni fath etish rejalarini tuzardi. Hali 21 yoshda bo‘lgan navqiron sulton Istanbul fathiga kirishishdan oldin o‘z xalqini imtihon qilib ko‘rmoqchi bo‘ldi. Tongning ilk soatlarida qiyofasini o‘zgartirib, o‘sha vaqtlardagi Usmoniylar saltanatining bosh shahri bo‘lgan Edirnedagi bozorga bordi. Bozorning bir tarafidan kirib xarid qilishga kirishdi.
Birinchi do‘konga kirib, bir narsa xarid qildi. Ikkinchi narsani olmoqchi bo‘lganida sotuvchi ko‘nmadi. Sulton ham o‘z o‘rnida mol bo‘la turib nima sababdan bermayotgani haqida so‘radi. Sotuvchi: «Men senga bu narsani sotib bayʼ ochdim, ikkinchi oladigan narsangni qarshimdagi do‘kondan ol, chunki u hali savdo qilgani yo‘q», deb javob qaytardi.
TAKFIR TUSHUNCHASI
Avvalam bor, bu iboraga to‘xtaladigan bo‘lsak arab tilidagi “kufr” so‘zidan olingan bo‘lib, lug‘atda “inkor qilish”, “tan olmaslik” – degan ma'nolarni anglatadi.
Istilohda esa ikki ma'noni bildiradi. Birinchi ma'nosi Alloh va uning rasuliga itoatsizlik qilish. Ikkinchi ma'nosi berilgan ne'matlarni inkor qilish, ya'ni noshukurchilik qilishdir.
Qur'oni karimda kufr lafzi bir necha ma'noni anglatadi. Ba'zi oyatlarda kufrdan maqsad, kishini islom dinidan chiqaradigan kufr bo‘lsa, ba'zi oyatlarda esa kishini islom dinidan chiqaradigan kufr emas, balki cheklov yoki to‘xtamlarni o‘z ichiga oladi.
Tarbiyada,ro‘zg‘or ishlarida ota-ona ibrati
Islomda farzand tarbiyasi hali bola dunyoga kelmasidan oldin boshlanadi.Farzandlarini chinakam imonli,solih,diyonatli qilib tarbiyalashni istagan ota eng avvalo uning uchun imoni but,soliha,diyonatli,insofli,go‘zal axloqli ona tanlab olishi kerak.Bu ish bola tarbiyasiga qo‘yilgan ilk qadamdir.Farzand tug‘ilishi bilan bu ulug‘ ne'mati uchun Alloh taologa ko‘p maqtov va shukronalar aytish,ushbu xursandchilikni boshqalar bilan baham ko‘rish,bolaning qulog‘iga azon aytish,unga chiroyli,ma'noli ism qo‘yish,birinchi kundanoq uni halol yo‘l bilan rizqlantirish hamda go‘zal odob berish farzand tarbiyasidagi asosiy talablardandir.
XATOLARNI TO‘ZATISHNI PAYG‘AMBARONA YO‘LLAR
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Biz Payg‘ambar sollallohu alayhi va sallam bilan o‘tirgan edik, bir kishi kelib: «Yo Rasululloh, halok bo‘ldim», dedi. «Nima bo‘ldi?», dedilar. «Ro‘zador holimda ayolimga qo‘shilib qo‘ydim», dedi u. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: «Qul ozod qila olasanmi?», deb so‘radilar. U: «Yo‘q», dedi. «Uzluksiz ikki oy ro‘za tutib berishga qodirmisan?», deb so‘radilar. «Yo‘q», dedi. «Oltmishta miskinga taom bera olasanmi?», dedilar. «Yo‘q», dedi. Nabiy sollallohu alayhi va sallam jim turib qoldilar. Shu orada u zot huzurlariga bir savat xurmo olib kelib qolindi. «Savol so‘rovchi qayerda qoldi?», deb so‘radilar u zot. «Shu yerdaman», dedi haligi kishi. «Shuni olgin-da, sadaqa qilib yubor», dedilar.
Mazhablar – qur'on va sunnat maxsulidir.
Ma'lumki, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hayotlik paytlarida shariatga bog‘liq barcha masalalarning yechimini u zotning o‘zlari bayon qilar edilar. Payg‘ambarimiz alayhissalomning vafotlaridan keyin odamlar bilmagan narsalarini asosan sahobalardan so‘rar edilar. Goxida uchrab turadigan qiyin masalalarni yechish uchun eng bilimdon saxobalar yig‘ilib maslaxat qilishar va fatvo berishardi. Keyinchalik saxobalar yashash uchun turli yurtlarga ko‘chib ketdilar. Odamlar o‘zlari suxbatiga yetishgan olim saxobalarning fatvolariga amal qilishardi. O‘sha davrning markaziy shaxarlari – Madinada Abdulloh ibn Umar, Kufa shahrida Abdulloh ibn Mas'ud, Makkada Abdulloh ibn Abbos, Misrda Abdulloh ibn Amr ibn Oss roziyallohu anxumlarning fatvolariga amal qilinvadi. Aynan mana shu davrlarda saxobalar mazxabi shakllanganini ko‘rish mumkin. Shundan keyin bu zotlarning shogirdlari ularning ishlarini davom ettirishdi. Fatvolarning asosiy qismida o‘z imomlariga ergashadilar va ularning mazxablarini qo‘llab-quvvatlaydilar. Zamonlar o‘tishi bilan yigirmaga yaqin mazxablar ichidan faqat buyuk to‘rttasi qoldi. Shu o‘rinda aytib o‘tish lozimki, xozirda ko‘p takrorlanayotgan “Dinda mazhablarga ergashish yo‘q”, “Sahobalar davrida mazhablar bo‘lmagan” kabi puch da'volarga mutlaqo ilmiy asos mavjud emas. Saxobalar davrida ham mujtaxid sahobalar mazxabi bor edi. Saxobalar mazhabi asosida xozirga qadar yetib kelgan to‘rtta fiqxiy mazxablar saqlanib qoldi. Mazhabga ergashish – qur'on va sunnatni qo‘yib shaxsga ergashish emas, balki aynan qur'on va sunnatga ergashish sanaladi.
Missionerlikning salbiy oqibatlari davomi 2 qism
15-16-asrlarda Ispaniya va Portugaliya mustamlaka imperiyalari tashkil topgach, missionerlik katolik cherkovi doirasida o‘z faoliyatini kuchaytirib, yangi yerlarning zabt etishning g‘oyaviy asosi bo‘lib xizmat qilgan. Katoliklarning turli yo‘nalishlariga mansub missionerlarning oshkora yoki maxfiy ravishda Amerika, Afrika xalqlarini zabt etishda qatnashganliklari bunga dalil bo‘la oladi. Afrika xalqlari orasiga borgan missionerlar haqida keyinchalik mahalliy aholi shunday degan: “Bular bizni yerlarga kelgan paytda, bizning qo‘limizda katta-katta yerlar va oltinlar bor edi, ularning qo‘llarida esa Injil boredi. Oradan vaqt o‘tib, ularning qo‘llarida katta-katta yerlar va oltinlar, bizning qo‘limizda esa faqatgina Injil qoldi.”
XADICHA ONAMIZNING ISLOM OLAMIDA TUTGAN O‘RNI
Xadicha roziyallohu anho islom olamida muqaddas sanalgan yer Makkai Mukarramada tug‘ilib, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning zavjai mutahharalari bo‘lib, o‘sha hududda vafot etdi.Xadicha binti Xuvaylid ibn Abduluzzo ibn Qusay Qurashiya Asadiya “Fil voqeasi”dan o‘n besh yil oldin Makkada arablarning asl qavmi bo‘lmish Qurayshning eng e'tiborli oilasida tavallud topgan. Uning ota tarafidan nasl nasabi Qusayda Payg‘ambarimiz nasabi bilan birlashadi. Ona tarafidan Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan katta bobolari Luayda birlashadi.
Soxta salafiylikga raddiya
Malumki, "Ahli Sunna val-Jamoa "etiqodiga ko‘ra, arkonlari beshta :Imon, Nomoz, Ro‘za, Zakot, Xaj. Soxta salafiylik esa, "Jihod-oltinchi arkon va jihod qilish har bir musulmon uchun farz ayndir", degan g‘oyani ilgari suradi. Jihodning avvola va asosan qurolli kurash sifatida talqin qilinishi ekstremizm va terrorizmning yangicha shakl va mazmun kasb etishga olib keldi.
Missionerlikning salbiy oqibatlari.
Missionerlik nima, uning asl mohiyati nimalardan iborat bo‘ladi?
Avvalo missionerlik tushunchasining lug‘aviy ma'nosini, istilohiy ma'nosini anglab yetmog‘imiz muhim. Missionerlik lotin tilidan olingan bo‘lib, “missio”- so‘zidan “yuborish”, “vazifa topshirish” ma'nolarini anglatadi. Missioner esa vazifa bajaruvchidir. Missionerlik esa belgilangan vazifalarni hal qilishga qaratilgan nazariy va amaliy faoliyat majmuini bildiradi.
Turli lug‘atlar va manbalarda missionerlllikka ko‘plab ta'riflar berilgan. Ularning deyarli barchasida missionerlikka xos xususiyatlar airoflicha tavsiflangan. Jumladan, har yili qayta nashr etiladigan “World Book” (“Jahon kitobi”) ensiklopediyasida “Missionerlik biror diniy guruh tomonidan boshqalarni o‘z diniga targ‘ib qilish va kiritish uchun yuborilgan inson”- degan fikr qayd etilgan.
Asl boylik nima?
Faqir kishi Janobi Haqqa noliy boshlabdi: «Ey Yaratgan egam, nega meni boshqa bandalaringdan kam ko‘rding, rizqimni kam qilib yaratding?!» Uning bu gaplarini bir yo‘lovchi eshitib qolibdi va so‘rabdi: «Birodar, tinchlikmi? Nimadan norizosan?!» Shunda xaligi kishi: «Alloh menga ko‘p rizq ato etmadi, tinmay mehnat qilaman, biroq faqirlikdan chiqib keta olmayapman!»
Ixtlofning xaromligi
Allox taolo «Anfol» surasida mo‘min musulmonlarga xitob qilib: “Alloxga va Uning Rasuliga itoat qiling. O‘zaro nizo qilmang, u holda tushkunlikka uchraysiz va kuch quvvatingiz ketadi. Va sabr qiling. Albatta Allox sabr qiluvchilar bilandir”, degan (46-oyat).
Musulmonlar Allox taologa va Uning Rasuli Muxammad sallalloxu alayxi vasallamga qanchalik itoatda bo‘lsalar, muvaffaqiyatlari xam shunchalik ko‘p bo‘laviradi. Jumladan, musulmonlar o‘zaro nizo va ixtilof qilmaslikda xam Allox taologa va Uning Rasuliga itoatda bo‘lishlari xam ko‘pgina muvaffaqiyatlarning omillaridandir.
