Ma'lumki, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hayotlik paytlarida shariatga bog‘liq barcha masalalarning yechimini u zotning o‘zlari bayon qilar edilar. Payg‘ambarimiz alayhissalomning vafotlaridan keyin odamlar bilmagan narsalarini asosan sahobalardan so‘rar edilar. Goxida uchrab turadigan qiyin masalalarni yechish uchun eng bilimdon saxobalar yig‘ilib maslaxat qilishar va fatvo berishardi. Keyinchalik saxobalar yashash uchun turli yurtlarga ko‘chib ketdilar. Odamlar o‘zlari suxbatiga yetishgan olim saxobalarning fatvolariga amal qilishardi. O‘sha davrning markaziy shaxarlari – Madinada Abdulloh ibn Umar, Kufa shahrida Abdulloh ibn Mas'ud, Makkada Abdulloh ibn Abbos, Misrda Abdulloh ibn Amr ibn Oss roziyallohu anxumlarning fatvolariga amal qilinvadi. Aynan mana shu davrlarda saxobalar mazxabi shakllanganini ko‘rish mumkin. Shundan keyin bu zotlarning shogirdlari ularning ishlarini davom ettirishdi. Fatvolarning asosiy qismida o‘z imomlariga ergashadilar va ularning mazxablarini qo‘llab-quvvatlaydilar. Zamonlar o‘tishi bilan yigirmaga yaqin mazxablar ichidan faqat buyuk to‘rttasi qoldi. Shu o‘rinda aytib o‘tish lozimki, xozirda ko‘p takrorlanayotgan “Dinda mazhablarga ergashish yo‘q”, “Sahobalar davrida mazhablar bo‘lmagan” kabi puch da'volarga mutlaqo ilmiy asos mavjud emas. Saxobalar davrida ham mujtaxid sahobalar mazxabi bor edi. Saxobalar mazhabi asosida xozirga qadar yetib kelgan to‘rtta fiqxiy mazxablar saqlanib qoldi. Mazhabga ergashish – qur'on va sunnatni qo‘yib shaxsga ergashish emas, balki aynan qur'on va sunnatga ergashish sanaladi.

Chunki Alloh taolo o‘zining kalomida shunday marxamat qiladi: “Agar bilmasangiz, zikr ahlidan so‘rang” (Naxl surasi 43-oyat).

Ushbu oyati karimada Alloh taolo bandalariga o‘zlari bilmagan masalalarning javobini zikr axli xisoblangan ulamolardan so‘rashga buyurmoqda. Musulmonlar ushbu ilohiy farmonga bo‘ysinib, payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam zamonlaridan beri muayyaan bir mazhabga taqlid qilib kelishmoqda. Aslida bu Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning bashoratlarining voqe'likdagi ko‘rinishi edi.

Chunki hadisi sharifda U zot: “Bu ilmni xar bir avlodlardan ishonchli kishilar tashiydilar. Ular ilmni joxillarning botil talqinlari, yo‘ldan ozganlarning da'volari va g‘uluvga ketganlarning xatolaridan saqlaydilar”, deganlar.(Imom Bayxaqiy, Madxalda rivoyat qilgan).

Fiqhiy mazhablar xozirga qadar musulmonlar birdamligini saqlashda asosiy omil bo‘lib kelmoqda. Muxaddis olimlardan biri Abdulxaq Dehlaviy rahimahulloh to‘rt mujtaxid imomlar yo‘li xaqida shunday deganlar: “Islom dinining to‘rtta yo‘li – mazhabi bor. Kim shu yo‘llardan boshqasini tutsa, batahqiq adashibdi” deganlar. Hozirgi kunga kelib, buyuk mujtahid olimlarni qo‘yib, o‘zlariga ergashishga da'vat qiladigan qo‘shtirnoq ichidagi “mujtahidlar” ko‘p uchramoqda. Ular qur'oni karim va hadisi shariflarni o‘zlarining nafsu xavolari bilan izoxlab, salafi solixlarimiz yo‘lida og‘ishmoqda. Hozirda bemazhablikka chaqirayotgan kishilar “Alloh taolo mazhabga ergashishga buyurmagan, balki zikr axlidan so‘rashga buyurgan,” deya odamlarni aldashga urinmoqda. Xo‘sh, Mazhabboshilari zikr axli bo‘lmasa, unda kim ekan? Axir mujtahid imomlarimizning ilmiga, taqvosiga va ilmiy omonatdorligiga butun ummat tasannolar aytgan bo‘lsa, ularning ilmiga ergashmasdan yana kimga ergashish kerak? Muayyan mazhabga taqlid qilgan musulmonlar xozirda xam, hozirgi kunga qadar xam ummatning mutlaq ko‘pchilligini tashkil qilgan.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hadisi shariflaridan birida: “Agar ihtilofni ko‘rsangiz, o‘zingizga ko‘pchillik tomonini lozim tuting”, deganlar.( Imom ibn Moja rivoyatlarida).

Demak, mazhabga ergashishlik katta jamoaga ergashish xisoblanadi. Hulosa qilib aytganda, mazxabga ergashish – shariat ko‘rsatmalariga ergashishdir! Uni inkor qilish esa shar'iy ko‘rsatmalarga va butun islom ulamolariga qarshi chiqish xisoblanadi. Alloh taolo o‘zining xaq dinidan adashtirmasin, musulmonlarning birdamligini ta'minlasin. Barchalarimizni ummat ichida ixtilof chiqaruvchi bo‘lishlikdan o‘zi asrasin.

 Jahongirxon Abrorov manbalar asosida