VAQF VA IBTIDO ILMINING AHAMIYATI
Qurʼoni karim soʻzlarini toʻgʻri tushunish hamda maʼnolarini tinglovchilarga buzmasdan yetkazishda vaqf va ibtido ilmi gʻoyat muhim ahamiyatga ega. Shu boisdan koʻplab olimlar mazkur masalalarga eʼtibor qaratib, tadqiqot olib borganlar. Ular shaxsiyatiga va bajargan ishlariga doir kitob va risolalar juda ko’p. Biz esa oʻsha ulugʻ zotlar bildirgan fikrlarga tayangan holda so’z yurutamiz. Asosan, mashhur alloma Ahmad ibn Muhammad ibn Abdulkarim Ashmuniyning “Manarul Huda” kitobida keltirilgan ma’lumotlardan foydalanib ushbu mavzuni imkon qadar ochib berishga harakat qilamiz.
Yusuf alayhissalomning tushni ta’bir qilishlari
Yusuf alayhissalom qordan qutilib yomg’irga tutildi deganday chohdan qutilib, qullik tutildilar. Bu ham yetmaganday aybsiz aybdorga aylanib, zindonband qilindilar. Buni quyida bayon qilamiz.
“U bilan qamoqqa ikkita yigit ham kirdi. Ulardan biri: “Men tushimda sharob tayyorlab yuribman”, - dedi. Boshqasi esa: “Men boshimda non ko’tarib yuribman, qush undan yemoqda”, -dedi. Biz seni, shubhasiz yaxshi amal qilguvchilardan, deb bilmoqdamiz”. (Yusuf surasi 36-oyat).
Libos – ichki dunyo ko‘zgusi
Islom shariati butun insoniyat uchun barcha sohalarda ikki dunyo baxtu saodatiga erishtiradigan qonun-qoidalarni joriy qilgan. Shariatimizda kiyinish odoblari va liboslarga tegishli bo‘lgan alohida hukmlar joriy qilingan. Kiyim insonning ichki ma'naviy dunyosini aks ettiruvchi vositadir. Inson iymonli or-nomusli bo‘lsa, uning kiyadigan kiyimi ham shunga munosib bo‘ladi.Aksincha bo‘lsa, kiyimi uning behayo va beandisha ekanligidan darak beradi. Azaldan kiyimga, kiyinishga bo‘lgan e'tibor barcha millat va din vakillarida o‘ziga xos ahamiyat kasb etadi. Har bir millat va elatni hamda din vakillarining o‘zlariga xos va munosib kiymlari borki, bu kiyimlar ularning milliy yoki diniy kiyimlariga aylanib ulgurgan. Har bir millatni va dinlarni o‘z kiyimlarisiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Bizlarning ham o‘zimizga xos va shariatimiz ahkomlariga muvofiq keladigan milliy kiyilarimiz albatta bor.
Vaqt - hayot demakdir
Alloh taolo insonni barcha mavjudotlardan akl, nutq va tafakkur bilan afzal qildi. Inson hayotiga zarur bo‘lgan barcha narsalarni, shujumladan uning umrini, vaqtini belgilab kuydi. Bu haqda Alloh taolo Kur'oni karimda xabar berib, shunday deydi:
"Albatta, Biz har bir narsani o‘lchov bilan yaratdik” (“Kamar" surasi, 49-oyat).
“Ulul A'zm” payg‘ambarlardan o‘rnak olaylik
Hamma narsaga qodir Alloh subhonahu va taologa shukurlar bo‘lsinki, U o‘z fazli ila halqimizga dindorlik baxtini yana qaytarib berdi. Hozirda milliy va diniy qadritlarimiz tiklanib bormoqda. Ju jumladan, Alloh taolo e'zozlagan zotlar, payg‘ambar alayhimussalomlarning hayotlarini islom nuqtai nazaridan o‘rganish imkoni tug‘ildi.
Qur'ondagi takrorlar va ularning sirlari “Takror” so‘zini lug‘at va isteloh jihatdan ta'rifi davomi
Gapni yaxshiroq qabul qilishlari uchun tanbehni ziyoda qilish.
Alloh taolo aytadi:
وَقَالَ الَّذِي آمَنَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُونِ أَهْدِكُمْ سَبِيلَ الرَّشَادِ (38) يَا قَوْمِ إِنَّمَا هَذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا مَتَاعٌ[1]
“Iymon keltirgan kishi: “Ey qavmim, menga ergashinglar, sizni to‘g‘ri yo‘lga hidoyat qilaman. Ey qavmim, bu dunyo hayoti vaqtinchalik bir, matoh, xolos”, dedi”.
Bu oyatda ham ayni shu sababdan nido ikki marta takrorlandi.
Va'daga vafo qilish mo‘min-musulmonning yuksak sifatidir
Alloh taolo insoniyatni yaratib, unga bir necha go‘zal fazilatlarni ato etgan. Bu fazilatlar insonning ziynati hisoblanadi. Go‘zal fazilatlar ila kishi jamiyatda boshqa insonlar orasida o‘ziga yarasha obro‘-etiborga ega bo‘ladi. Mana shu go‘zal fazilatlaridan biri bergan va'dasi ustidan chiqishidir.
Hazrati Umar va azon
Avvallari musulmonlar masjidda to‘planishar, namoz vaqtini kutib o‘tirishar, vaqt bo‘lganda esa, namoz o‘qir edilar.
Ibn Umar roziyallohu anhuning aytishlaricha, odamlarni namozga chorlash uchun nasorolarning zangiga o‘xshash zang yoki yahudiylarning dudiga o‘xshash asbobni chalishni maslahat qilgan hollari ham bo‘lgan. Bu taklif u kishining o‘zlaridan chiqqan.
Qur'ondagi takrorlar va ularning sirlari
“Takror” so‘zini lug‘at va isteloh jihatdan ta'rifi:
Ibn Manzur aytadi الكر“Alkarru” so‘zi lug‘atda qaytish degani. U gohida lozim fe'l va gohida mutaaddiy fe'l bo‘ladi. “karrun” so‘zi masdar bo‘lib undan “takrorun” kelib chiqgan. Istelohda esa biron-bir so‘zni yoki gapni ta'kidlash, qo‘rqitish va ulug‘lash kabi ko‘p manolarga dalolat qilishi uchun bir necha marta keltirishdir.[1]
Takror fasohatdandir.
Hajji mabrurning mukofoti faqatgina jannatdir
Ka'batulloh ziyorati – har bir musulmonning orzusi. Taassuflar bo‘lsinki, millatimizning ne-ne fozil farzandlari uchun bu orzu armonga aylangan zamonlar ham bo‘lgan edi. Yaratganning buyuk in'omi – mustaqillik yillarida ushbu ibodat uchun ham muayyan sharoitlar yaratila boshlandi. Keyingi yillarda esa boshqa barcha sohalarda bo‘lgani singari haj ibodati uchun mamlakatimizda har qachongidan ham keng imkoniyatlar yaratildi.
Allohning hadyasi
Alloh taolo yer yuzida insonni yaratdi va unga aql berdi. Inson o‘sha aqlni ishlatsa farishtadan ham yuqori martabaga ega bo‘lishi mumkin, agar aqlini ishlatmasa aqlsiz hayvondan ham past darajada bo‘lishi mumkin. Aql insonga Alloh bergan eng ulkan ne'matlaridan biridir. Alloh taolo insonga shu kabi yuksak ne'matlarni hadya qilgan. Mana shunday ne'matlardan biri bu – farzand ne'mati. Robbul olamiyn insonga farzand ne'matini hadya qilganini Kalomi sharifda shunday bayon qiladi:
«Osmonlaru yerni mulki Allohnikidir. U Zot xoxlagan narsasini yaratur. U Zot xoxlagan kishisiga qizlar hadya etur va xoxlagan kishisiga o‘g‘illar hadya etur». (Shuuro surasi 49 oyat).
XALIFANING XATI
"Menkim, Alloh Rasulining xalifasi Abu Bakr Siddiq davlat xazinasidan men uchun ajratilgan maoshlarni olishga hayo qildim. Umuman ishlatmadim. Chunki mening maqomim tablig‘ni (dinu diyonatga, hidoyatga odamlarni da'vat etish ishlarini) hech kanday evazsiz, mutlaq Alloh roziligi uchun bajarib kelgan Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning tabarruk maqomlari edi. Butunlay o‘zimning mehnatim bilan yashadim. O‘zimdan keyingi xalifaga taslim etish uchun barcha maoshimni shu qutiga yig‘ib qo‘ydim. Davlatimiz xazinasiga topshirilsin..."
