РЎЗА-УЛУҒ ИБОДАТ
Аллоҳ таоло бандалари ўз ҳавои нафсига эргашадими ёки Роббиларининг амрига итоат қиладими, деб имтихон қилиш учун ибодатларни ҳар – хил қилди. Ибодатлардан баъзисини рўза каби инсон ўзи учун суюкли бўлган нарсалардан тийиладиган қилиб қўйди. Гоҳида инсон учун кўплаб маблағини эҳсон қилиш осон бўлиши қаторида, атига бир кунгина рўза тутиш душвор келиши мумкин. Ёки бунинг акси ўлароқ бўлиши мумкин. Шунинг учун ибодатларни турли қилиб буюрди.
ИЛМ ФАЗИЛАТИ (бир ҳадис шарҳи)
Аллоҳ таолога ҳамд сано, оламларга раҳмат қилиб юборилган севикли пайғамбаримиз Муҳаммад cаллаллоҳу алайҳи ва салламга дуруд саломлар ва у зотга эргашган барча мўъминларга Аллоҳнинг раҳмати бўлсин!
НЕЪМАТЛАРНИ ҚАДРЛАШ САОДАТ КАЛИТИДИР
Бутун инсоният тарихи, халқимизнинг неча менг йиллик ўтмиши аччиқ сабоқ ва хулосалар асосида бир ҳақиқатни исботлаб бермоқда. Яъни, биз барқарор тараққиёт ва фаровон ҳаётга эришиш йўлида ўз олидимизга қандай режа ва дастурларни қўймайлик, барча олижаноб орзу интилишларни амалга оширишнинг ягона шарти ва гарови бу тинчлик ва асойишталикдир. И.А.Каримов
ҲАСАД ҚАЛБНИ ЕМИРАДИ
Маълумки, Инсон ҳаёти давомида жуда кўплаб солиҳ амаллар қилишга ҳаракат қилади ва кези келганда уларни амалга оширади. Бунинг натижасида унинг солиҳ амаллар дафтарига кўплаб яхшиликлар ёзилади. Аммо шундай фурсат бўладики, инсон бу фурсатларда ўзининг яхши амалларини сақлаб қолиши ёки уларни зоеъ қилиши ҳам мумкин. Бу - ҳасад қилиш фурсати бўлиб, кимки ўзини ҳасад қилишдан тийса, бировларга берилган неъмат олдида ўзига берилган неъматни кам санамасдан шукр қилса, Аллоҳ таоло унга неъматларини зиёда қилиб беради.
ЎТГАНЛАР ХОТИРАСИ ТИРИКЛАР ВАЗИФАСИ
Маълумки динимизда биз мусулмонларни ибодатга, яхши амалларни кўп қилишга буюрибгина қолмасдан, ўтганларни ҳам эслаб уларнинг ҳақларига чиройли хайрли дуолар қилишга буюради. Зеро, бу дунёдан ўтган мўмин мусулмонларни хотирлаб, уларнинг хақларига дуои хайрлар қилиш,истиғфорлар айтиш биз тирикларнинг вазифамиздир.
НИЯТ ХОЛИС БЎЛСИН
Аллоҳ таола инсониятга беҳисоб неъматлар бериб қўйган. Бу борада Наҳл сурасининг 18-оятида, “Агар Аллоҳнинг неъмат(лар)ини санасангиз, саноғига ета олмайсиз...” - деб марҳамат қилинган. Шундай экан, токи тирик эканмиз, бизларга берилган неъматларнинг шукронасини қилиб яшашимиз керак. Пайғамбаримиз (с.а.в.) ҳадисларининг бирида: “Қайси бирингиз тонгда уйқудан уйғонганда оиласи тинч, тани соғ ва бир кунлик егулиги бўлса, билсинки, унда дунёдаги барча неъматлар мужассам экан” - деб айтганлар. (Имом Термизий ривояти) Шундай экан ҳар биримиз бугунлик кунда бизларга берилган тинчлик ва хотиржамлик, соғлик ва саломатлик неъматларига беҳисоб шукрлар қилиб, холис ниятлар билан келажакка интилиб яшашимиз зарурдир. Расулуллоҳ (с.а.в.): “Ким ниятини тўғри қилса, Аллоҳ таола унинг амалини ҳам тўғрилаб қўяди”, - деганлар (Имом Молик ривояти). Ҳақиқатдан ҳам ҳар бир инсон бирон иш қилмоқчи бўлса аввало ният қилиб, қалбида режалаштирган ҳолда уни ҳаётига тадбиқ қилади. Қалб инсон аъзоларининг бошқарувчиси бўлса, ният қалб подшоҳидир. Қалбимиз подшоҳи яхшиликка бўйсинса юзимиз нурли, амалимиз савоблардан иборат бўлади. Суфён Саврий (р.ҳ.) ўтган солиҳлар ҳақида фикр билдириб: “Сизлар амал қилишни ўргансаларингиз, салафлар бирор амал қилишдан олдин унга ният қилишни ўрганар эдилар”-деганлар. Бу дунё инсонлар учун имконият майдонидир. Берилган имкониятдан ўз вақтида фойдаланмаган одам хазинага кириб бир чақа олмай чиққан кишилардек савоблардан қуруқ қолиб кетаверади.
ҚАДРИЯТЛАРИМИЗ-МАЪНАВИЯТ ТАЯНЧИ
Халқимиз томонидан нишонланадиган кўплаб анъанавий байрамлар бор. Улардан бири, Хотира ва қадрлаш кунидир. Бу сананинг ўз мазмун- моҳияти ва аҳамяти бор. Зеро, бу кун ўтмишдаги барча аждодларимизга ва ўз ҳаётини Ватанимиз озодлиги ва халқимизнинг фаровон ҳаёти йўлида фидо қилиб, бугунги ёруғ кунларимизни кўрмай ўтиб кетган барча фидойи юрдошларимизнинг ўчмас хотираларига бўлган ҳурмат ва эҳтиромнинг ёрқин ифодасидир. Шунингдек, ҳозирда биз билан ҳамнафас бўлиб яшаётган, ёши улуғ отахон ва онахонларнинг қадрига етиб, уларнинг насиҳат ва дуоларини олиш маънолари бор. Ҳозирги ёш авлод уларнинг панду- насиҳатларига жуда ҳам муҳтождир.
ЎЛИМ ТАЪМИН ТОТГАНЛАР
Ер тагида бир қишлоқ, аммо юрган киши йўқ,
Бизлар каби аларнинг баҳор, ёз, куз, қиши йўқ.
Тинч ётишар сукутда ҳеч ким билан иши йўқ,
Тупроқ аро ётганлар, ўлим таъмин тотганлар.
Гоҳо эслаб уларни куюнамиз, ёнамиз,
Биримизнинг отамиз , биримизнинг онамиз.
Амма, фарзанд , қариндош, оға-тоға, холамиз
Тупроқ аро ётганлар, ўлим таъмин тотганлар.
Ётган жойи жаннатдир кимнинг бўлса савоби,
Гуноҳи кўп кишилар жаҳаннамнинг кабоби.
Борлигини билишар ҳар бир ишнинг жавоби,
Тупроқ аро ётганлар, ўлим таъмин тотганлар.
Тирикларнинг эҳсонин ажрларин олишар,
Яхши амал қилмаган фарзандлардан нолишар.
Дуо қилсак хаққига хурсанд бўлиб қолишар
Тупроқ аро ётганлар, ўлим таъмин тотганлар.
Не-не орзу умидин олиб кетди қабрга,
Яхши, ёмон ишлари ўзлари билан бирга.
То қиёматга қадар кўмилдилар сабрга
Тупроқ аро ётганлар, ўлим таъмин тотганлар.
Боқоний дер: “Гоҳ хафа, гоҳо ўйнаб куламиз,
Аммо ажал етган кун ҳаммамиз ҳам ўламиз.
Бу дунёни тарк этиб у қишлоқда бўламиз,
Тупроқ аро ётганлар, ўлим таъмин тотганлар”.
ТИНЧЛИК ҚАДРИ
Ватанда ҳар битта япроқ азиздир,
Киндик қон тўкилган тупроқ азиздир.
Макк-ю, Мадина табаррук замин,
ҚАБРИСТОНГА ҲУРМАТ-МАРҲУМЛАРГА ҲУРМАТДИР
Аллоҳ таоло Ўзининг қудрати илоҳийси билан инсонни яратганда уни жамики махлуқот ва мавжудот ичида мукаррамлик билан мартабасини кўтариб қўйди. Бу ҳақида муборак каломи шарифда хабар бериб айтадики: “Дарҳақиқат, (Биз) Одам фарзандларини (азиз) ва мукаррам қилдик...” (Исро,70 оят). Ислом дини инсон қадрини унинг ҳаётлиги ва ҳаётдан кўз юмгандан сўнг ҳам юқори даражага кўтаради. Албатта, биз ҳамиша марҳумларимизни ёдга олиб, уларнинг руҳларини шод қилиш учун савобли амалларни, шу жумладан, Қуръони карим оятларидан тиловатлар қилиб, савобини уларнинг руҳларига бағишлаймиз. Зеро, ўтганларни эслаш ва уларга истиғфор айтиш, қабрларини зиёрат қилиб, қўним топган жойларини доимо озода тутишимиз ҳар биримизнинг инсоний бурчимиздир.
ТИРИКЛАРНИНГ БУРЧИ
Аллоҳ таола бандаларига меҳрибонлик кўрсатиб беҳисоб неъматларини бериб қўйган. Ана шундай неъматларидан бири тириклик неъматидир. Бу дунёда умргузаронлик қилаётган ҳар бир инсон ўз олдига мақсад қилиб қўйган орзу-истаклари томон интилиб яшайди. Илм олади, касб-ҳунар ўрганади, деҳқончилик, чорвачилик, савдогарлик билан шуғулланади. Топган мол давлатидан тўй-ҳашамлар ўтказади, ҳовли-жой қуради, хайру-эҳсонлар қилади. Шу тарзда ҳаёт давом этаверади. Ҳар бир инсон босқичма-босқич ўз вазифасини, ўз бурчини адо этаётганлигини ҳис қилиб яшайди. Гоҳида ўтганларни эслаб Қуръон тилавот қилиб хайр саховатлар улашади. Албатта хотира тириклар учун муқаддас бурчдир. Аллоҳ таола Қуръони каримда: “Улардан кейин (дунёга) келган зотлар айтурлар: Эй, Роббимиз! Ўзинг бизларни ва биздан илгари имон билан ўтганларни мағфират этгин ва қалбларимизда имон келтирган зотларга нисбатан гина пайдо қилмагин! Эй, Роббимиз! Албатта, Сен меҳрибон ва раҳмли зотдирсан!” - деб марҳамат қилган. (Ҳашр сураси, 10-оят)
