Ekstremistik va terrorchi guruhlar o‘z harakatlarini “shar'iy” deb isbotlash uchun o‘zlarini “mujtahid” deb e'lon qilishi to‘g‘rimi? (2-maqola)

Bugungi kunda mujtahid darajalari xususida bir qancha fikrlar mavjud bo‘lib, ular bir-biridan juz'iy holatdagina farq qiladi. Hanafiy mazhabi manbalariga ko‘ra, mujtahidlik darajalari quyidagi qismlarga bo‘linadi:

Ilmning ofatlari

Har bir narsada bo‘lgani kabi ilmning ham ofatlari bor. Tabiiy ofatlar zamin yuzini abgor qilganidek, ilmning ofatlari ham qalbdagi ma'rifat diyorini vayron qilib yuboradi. Quyida ushbu ofatlardan eng asosiylarini sanab o‘tamiz:

Sahihul Buxoriyning asl nomi

Imom Buxoriyning bosh asari hisoblangan “al-Jomi' as-Sahih” kitobi turli nomlar bilan ataladi. Ammo u kishining o‘zlari qo‘ygan rasmiy nomni juda oz sonli kishilar biladi. Abu Nasr Kalaboziy o‘zining “al-Hidayatu val irshadu fi ma'rifati ahlu siqot va sidod” asarida, Qozi Iyoz “Mashariqul anvar fi sihahil asar” asarida, Ibn Solah “Muqaddimatu fi ulumil hadis” asarida, Navaviy “Tahzibul asmai valg‘ot” asarida kelgan ma'lumotlarga asosan Sahihul Buxoriy asarining to‘liq nomi quyidagicha: “Al-Jomi' al-musnad as-sahih al-muxtasar min umuri Rasululloh sollallohu alayhi vasallama va sunanihi va ayyamihi”.

OCHILGAN QALB

Anora onasini kirib kelishini kutmagani uchun, shoshib o‘rnidan turdi, ko‘z yoshlarini shosha-pisha artib, onasiga peshvoz chiqdi.

-Keling onajon, assalomu alaykum, yaxshi kelyabsizmi, uydagilar yaxshimi. Ona baribir onada, Anoraning yuzlari so‘lg‘in, ko‘zlari shishgan holatda ko‘rgan ona hech narsani sezmaydi deysizmi.

Ekstremistik va terrorchi guruhlar o‘z harakatlarini “shar'iy” deb isbotlash uchun o‘zlarini “mujtahid” deb e'lon qilishi to‘g‘rimi?

Qur'on va hadislar islomning asosiy manbalari bo‘lishi bilan birga, musulmonlar hayotini tashkil etish uchun muhim qo‘llanma ham hisoblanadi. Shunday ekan, Qur'on va sunnatga asoslangan holda, musulmonlarning manfaatlaridan kelib chiqib, inson kamoloti va jamiyat farovonligi, ijtimoiy barqarorlik va taraqqiyotni ko‘zlab fatvo chiqarish alohida bilim va malakani talab etadi. Mo‘tabar manbalarga ko‘ra, arab tili, Qur'on va hadis ilmlari, fiqh va islom tarixini juda chuqur va mukammal biladigan mujtahidlargina shunday hukum chiqarish huquqiga egadir. Biroq tarix va zamonaviy voqelik dindan yovuz maqsadda ham foydalanish mumkinligini ko‘rsatadi. Bunday haraktlar muqaddas islom dini qoidalaridan foydalangan holda amalga oshirilganini va oshirilayotganini ham afsus bilan qayd etish lozim.

Salafiylikning terrorchilik harakatlarida ishtiroki haqida

Soxta salafiylarning fikricha, hukumatga xizmat qilayotgan davlat, huquqini muhofaza qilish idoralari xodimlari va harbiylar “dinsizlar” toifasidan hisoblanadi. Bu yulda davlat rahbarlari, hokimyat idoralari vakillarini obro‘sizlantirish hamda rasmiy diniy ulamolarning mavqelarini zaiflashtirish maqsadida ularning hayotiga tajovuz qilishgacha borishmoqda. Jumladan, 2009 yilda O‘zbekistonda bir qator diniy ulamolarga nisbatan tajovuzlar uyushtirilgani buning yorqin misolidir.

Kechirimlilik-mo‘minga xos.

Ma'lumki, insondagi ulug‘ sifat va fazilatlardan biri - bu kechirimli bo‘lishdir. Allox taolo insonlarning tashqi ko‘rinishini go‘zal qilib yaratgan. Agar inson siyrati va ichki dunyosini ham chiroyli qilsa, shunda u komillik darajasiga yetishi mumkin. Alloh taolo Qur'oni karimning bir qancha oyati karimalarida bandalarini bir-birlarining xato kamchiliklari va ayb-nuqsonlarini kechirishga buyurgan.

Islom dinida bag‘rikenglik g‘oyalari (4-maqola)

Ko‘pincha Qur'oni karim va hadisi shariflardagi ba'zi o‘rinlarni, ayniqsa, muqaddas urush – jihod to‘g‘risidagi ko‘rsatmalarni noto‘g‘ri, jangarilik ruhida talqin qilinadi. Vaholanki, sof islomiy nuqtai nazardan qaralsa, bunday urushlardan asosan mudofaa maqsadlari ko‘zlangan. Payg‘ambar Muhammad (alayhissalom) vafotlaridan keyin u zotning ishlarini davom ettirgan Xulafoi roshidin (to‘g‘ri yo‘ldagi xalifalar)lar ham ozod qilingan o‘lkalardagi mahalliy aholiga, musulmon bo‘lish yo bo‘lmasligidan qat'iy nazar, muruvvat hamda bag‘rikenglikning oliy namunasini ko‘rsatishgan.

ISLOM - TINCHLIK, BAG‘RIKENGLIK VA MA'RIFAT DINI (5-maqola)

Islom tinchlik, xotirjamlik va mohiyatan yengillik dinidir. Uning e'tiqod qiluvchilarga faqat yengillikni ravo ko‘rishi mo‘tabar manbalarda yetarlicha bayon etilgan. Ma'lumki, shariat ahkomlarini joriy etish Alloh yoki U izin bergan payg‘ambarlarga xos. Boshqa hech kim, biror-bir sababga ko‘ra bu ishni amalga oshirishi, bandalar ustiga shar'iy amrni joriy qilishi mumkin emas. Payg‘ambar Muhammad (alayhissalom) ham o‘z ummatlariga doim yengillik, osonlik, o‘rtahollikni istab kelganlar.

Islom dinida bag‘rikenglik g‘oyalari (3-maqola)

Shunisi e'tiborga molikki, jahon dinlarining ichida, faqat Islom dinida e'tiqod erkinligi ochiq- oydin e'lon qilingan. Qur'oni karimning Baqara surasi 256-oyatida «La ikroha fid-din», ya'ni «Dinda majburlash yo‘q» deyilgan. Ba'zi radikal oqim vakillari jihodning urush ma'nosida kelgan oyatlar nozil bo‘lgandan so‘ng ushbu oyat mansuh bo‘lgan, deb iddao qiladilar. Vaholanki, Qur'on ilmlari orasida nosix va mansux ilmi bo‘lib, bu ilm oyatlarning qay biri nosix va qay biri mansuxligini o‘rganishga oid ilmdir. Bu borada suriyalik mashhur ulamo Ramazon Butiy bunday deydi: «Qur'on ilmlaridan bo‘lmish nosix va mansux masalalari faqatgina hukmiy oyatlarga taalluqlidir. «La ikroha fid-din» oyati esa «jumla xabariyya», ya'ni darak gap bo‘lib, u hech qachon mansux bo‘lmagan. Shuning uchun boshqa din vakillarini majburan islom diniga kiritish Qur'on oyatlariga ziddir. Qolaversa, islom diniga majburlab e'tiqod qildirilgan insonning imoni Allohning nazdida zarracha ham qadrli bo‘lmaydi».