O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Samarqand viloyati vakilligi
w w w . s a m m u s l i m . u z

Долзарб мавзу

Eng yaxshi va eng yomon odam

 
 

Abdurahmon ibn Abu Bakra roziyallohu anhudan, u otasidan rivoyat qiladi: “Bir kishi: “Ey, Allohning Rasuli! Insonlarning qaysisi afzal” – dedi. U zot sollallohu alayhi vasallam: “Umri uzoq bo‘lib, amali chiroyli bo‘lgani” – dedilar. U: “Insonlarning qaysinisi yomon” – dedi. U zot sollallohu alayhi va sallam: “Umri uzoq bo‘lib, amali yomon bo‘lgani” – dedilar” (Imom Termiziy rivoyati).

Sahobiy roziyallohu anhum Islom sharafiga erishgach, din va dunyosi uchun muhim bo‘lgan amallarga alohida e'tibor berganlar. Har ikki dunyolari uchun foydali narsalarni bilib o‘rganib ularga amal qilishga hamda zararli narsalardan xabardor bo‘lib, ulardan uzoq bo‘lishga intilganlar. Ularning mana shu qiziqish va intilishlari ularni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamga “Eng afzal amal qaysi?”, “Kimga ko‘proq yaxshilik qilay?”, “Nima qilsam jannat ahlidan bo‘laman?”, “Jannatga sabab bo‘ladigan amallar qaysilar?”, “Insonlarning eng yaxshisi kim?” kabi savollarni berishga undar edi. Payg‘ambarimiz solallohu alayhi va sallam har bir sahobiyning yoshi, holati, imkoniyatiga qarab yoki Islomga yangi kirganligini hisobga olgan holda javob berar edilar.

Ushbu hadisda ham bir sahobiy Payg‘ambarimizdan “Eng yaxshi inson qanday bo‘ladiyu, yomon inson qanday bo‘lishi” haqida so‘radi. Payg‘ambarimiz unga javoban uzoq umr ko‘rib o‘sha uzoq umri davomida yaxshi solih amallarni ko‘p-ko‘p qilib, natijada savoblarini ko‘paytirib olgan kishi insonlarning eng yaxshisi bo‘lishini aytdilar. O‘z o‘rnida uzoq umr ko‘rishdek imkoniyatdan to‘g‘ri foydalanmasdan butun umrini yomonlik bilan o‘tkazgan inson eng yomon inson bo‘lib qolishini ta'kidladilar. Payg‘ambarimiz ushbu javoblari bilan inson hayotining mazmunini belgilab berdilar.

Darhaqiqat inson hayotga kelar ekan qachon, qayerda, qaysi holatda vafot etishini bilmaydi. Zero, uzoq yoki kam umr ko‘rish Allohdan bo‘lib, insonning ixtiyorida bo‘lmagan ishdir. Chunki umrlar Allohning qo‘lidadir. Insonning imkonida bori esa, o‘sha umrida yaxshi amal qilib qolishidir. Chunki Alloh taolo insonga aql bergan, kitoblar nozil qilgan, Payg‘ambarlar yuborgan, dalillarni bayon qilgan. Har bir insonning solih amal qilishga imkoniyati bor.

Shu bilan birga Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam ba'zi solih amallar insonning umri uzayishiga sabab bo‘lishini aytganlar. Anas ibn Molik Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamdan rivoyat qilgan hadisda: “Kim rizqi keng umri uzoq bo‘lishini xush ko‘rsa qarindoshlariga yaxshilik qilsin” deyilgan (Imom Buxoriy rivoyati).

Insonlarning yaxshisi umri uzoq bo‘lib, amali go‘zal bo‘lgani ekan, doimo, Allohdan umri uzoq, amali solih bo‘lgan bandalardan qilishini so‘rashi lozim. Mana shundan yaxshi amallarsiz ko‘rilgan uzoq umrda inson uchun yaxshilik yo‘qligi ma'lum bo‘ladi. Chunki goho uzoq umr inson uchun yomon va zarar bo‘lib qolishi mumkin. Shu sababdan ba'zi ulamolar Allohdan quruq uzoq umr emas, balki toat ibodatda yaxshi amallar uzra o‘tadigan uzoq umrni so‘rashi lozim bo‘ladi, deyishgan.

Tiybiy rahmatullohi alayh inson umridagi lahzalarni tijoratchining sarmoyasiga o‘xshatib shunday deydi: Albatta, lahzalar va vaqtlar tijoratchining sarmoyasiga o‘xshaydi. Tijoratchi foyda ko‘radigan ishlarida tijorat qiladi. Sarmoyasi qancha ko‘p bo‘lsa, ko‘radigan foydasi ham shuncha ko‘p bo‘ladi. Huddi shu kabi inson ham umridan yaxshi amallar qilib foydalanib qolsa, muvaffaqiyatga erishadi. Kim (vaqtini) sarmoyasini zoye qilsa, foyda ko‘rmay ochiq ziyonda qoladi.

Musulmon inson o‘limni orzu qilmaydi. Chunki u o‘ziga berilgan uzoq umrni yaxshi savobli ishlar qilishga imkoniyat deb qabul qiladi. Umrini o‘zining yaxshi ishlari bilan xalqiga, diniga va vataniga foydasi tegadigan tarzda o‘tkazadi. Natijada, Allohning roziligiga, xalqining duosiga erishib, oxiratda ham yuzi yorug‘ bo‘ladi.

Alloh barchamizni uzoq umr ko‘rib, o‘sha uzoq umr davomida yaxshi amallarga muvaffaq qilishini hamda oqibatlarimizni ham go‘zal bo‘lishini nasib qilsin.

Farhod JO‘RAYEV,

Toshkent Islom instituti

Aqoid va fiqhiy fanlar kafedrasi o‘qituvchisi.


Kiritilgan vaqti: 14/05/2024 16:35;   Ko‘rilganligi: 718
 
Material manzili: https://sammuslim.uz/oz/articles/actual/eng-yaxshi-va-eng-yomon-odam
Chop etilgan vaqti: 09/02/2025 14:06
 
 
O‘qish uchun ushbu tugmani bosing