O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Samarqand viloyati vakilligi
w w w . s a m m u s l i m . u z

Juma mav'izalari

20.05.2022 y. Dinimiz har sohada mo‘tadillikka chaqiradi

 
 

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

الْحَمْدُ للهِ وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى رَسُولِهِ مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِهِ وَأَصْحَابِهِ أَجْمَعِينَ

Muhtaram jamoat! Yaratgan bandalariga mehribon Zot, bizlarni yaratib o‘z xolimizga tashlab qo‘ymadi, balki dunyo va oxiratda ham baxtli hayot kechirishimiz uchun barcha narsalarni ochiq – oydin bayon qiluvchi kitobini va u kitobini bizlarga yetkazuvchi Rasulini yubordi. Alloh taolo sizu biz mo‘minlarga xitob qilib shunday marhamat qiladi:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ

ya'ni: “Ey, imon keltirganlar! Sizlarni tiriltiruvchi narsa uchun chorlaganlarida, Allohga va Rasulga (labbay deb) javob qilingiz” (Anfol surasi, 24-oyat).

Mufassir ulamolarimiz ushbu oyati karimadagi “Sizlarni tiriltiruvchi narsa”dan murod musulmon kishining ruhiy tirikligini ta'minlovchi imon, e'tiqod, shariatimizga muvofiq hayot tarzi ekanini ta'kidlab o‘tishgan. Ha, dinimiz insonning qanday hayot kechirishi, nimalarga amal qilib, nimalardan saqlanishi kerakligini ochiq oydin belgilab bergan.

Dinimizga ko‘ra inson ham ichki olami – qalbini isloh qilishga, ham tashqi ko‘rinishini tartibga keltirishga buyurilgan.

Qalbini isloh qilishi – uning avvalo imon e'tiqodi, taqvosida, qolaversa, odob axloqi va insonlar bilan o‘zaro muomalasida namoyon bo‘ladi. No‘mon ibn Bashr roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisi sharifda Payg‘ambarimiz alayhissalom shunday marhamat qilganlar:

أَلَا وَإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ، وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ، أَلَا وَهِيَ الْقَلْبُ (متفق عليه)

ya'ni: “Ogoh bo‘lingkim! Albatta jasadda bir parcha go‘sht bordir. Qachon u solih bo‘lsa, jasadning hammasi solih bo‘lur. Qachon u buzuq bo‘lsa, jasadning hammasi buzuq bo‘lur. Ogoh bo‘lingkim ushbu narsa qalbdir”.

Kishining tashqi olami esa, uning kiyimi va tashqi ko‘rinishining ozoda va tartibli ekanida ko‘rinadi. Dinimiz mana shu ikki jihatni tartibga solishga buyuradi.

Kiyim – inson ziynati. U kishi ma'naviyati, madaniyati, didi va dunyoqarashining yorqin ko‘zgusidir. Kiyim insonni issiq-sovuqdan saqlaydi, avratlarini berkitadi va kishiga ziynat bo‘lib xizmat qiladi. Alloh taolo shunday marhamat qiladi:

يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَى ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ

ya'ni: “Ey, Odam avlodi! Sizlarga avratlaringizni berkitadigan libos va patlar (ziynat kiyimlari)ni tushirdik. (Ammo) taqvo libosi – bu, yaxshiroqdir. Bu(lar) Allohning mo‘jizalaridandir. Shoyad (buni) eslab ko‘rsalar!” (A'rof surasi, 26-oyat).

“Avrat” so‘zi arabcha bo‘lib, inson o‘z qadri va hayosini asrab qolishi uchun badanining bekitadigan a'zolarini anglatadi. Inson tanasining ko‘zdan yashirilishi va namozda yopiq turishi farz qilingan, ko‘rsatish va qarash harom bo‘lgan qismi – avratdir.

Johiliyat davrida odamlar nafsi havolaridan kelib chiqib kiyinishar edi. Islom kelib kiyinish masalasini tartibga soldi. Inson ehtiromi va jamoatchilik odobiga zid bo‘lgan liboslardan qaytardi. Shu bilan birga kiyinish madaniyatiga rioya qilishga chaqirdi.

Islom dini ko‘rsatmasiga ko‘ra ayol-qizlar balog‘atga yetganlaridan keyin begona (nomahram) erkaklardan to‘sish uchun o‘z avrat a'zolarini berkitib yurishlariga buyurilganlar. Alloh taolo Qur'oni karimda shunday marhamat qiladi:

وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا  وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ

ya'ni: “Mo‘minalarga ham ayting, ko‘zlarini (nomahram erkaklardan) quyi tutsinlar va avratlarini (zinodan) saqlasinlar! Shuningdek, (odatda) ko‘rinib turadiganidan boshqa ziynatlarini ko‘rsatmasinlar va ro‘mollarini ko‘kraklari uzra tushirib olsinlar! ...” (Nur surasi, 59-oyat).

Ushbu oyati karimadagi “ko‘rinib turadiganidan boshqa ziynatlari” jumlasini sharhlab jumhur ulamolar ayollarning ikki qo‘lining kafti va yuzi avrat hisoblanmaydi, deganlar.

Mazkur oyati karimada muslima ayol-qizlarga tashqaridan bo‘lishi mumkin bo‘lgan salbiy ta'sir va muomalalardan o‘zlarni saqlash maqsadida begona (nomahram) erkaklarni oldida avratlarini yashirib, yopinchiqlarini ustilariga tashlab yurishlariga buyurilmoqda.

Ta'kidlash joizki, islomda ibodat libosi yo‘q. Asosiy talab erkak kishi kiyinishda o‘zini ayollarga o‘xshatib olmasligi yoki aksincha, ayol erkakcha kiyinmasligi sanaladi. Hanafiy mazhabimizga ko‘ra ayol kishi o‘ranganida ikki qo‘lining kafti va yuzidan boshqa a'zolarini yopishi vojibdir. Bunga Payg‘ambarimiz alayhissalomning Asmo binti Abu Bakr raziyallohu anhoga qarata aytgan quyidagi hadislari ham dalolat qiladi:

يَا أَسْمَاءُ، إِنَّ الْمَرْأَةَ إِذَا بَلَغَتِ الْمَحِيضَ لَمْ يَصْلُحْ أَنْ يُرَى مِنْهَا إِلاَّ هَذَا وَهَذَا" وَأَشَارَ إِلَى وَجْهِهِ وَكَفَّيْهِ (رَوَاهُ الامام أَبُو دَاوُدَ)

ya'ni: “Ey Asmo, ayol kishi voyaga yetganda undan mana bu va mana bu joylaridan boshqasi a'zosi ko‘rinishi mumkin emas”, deb yuz va ikki kaftlariga ishora qildilar” (Imom Abu Dovud rivoyat qilgan).

Lekin hozirda ayrim ayol-qizlarimiz soxta g‘oyalar ta'sirida, o‘zgalarga taqlid qilib mazhabimizga xilof va milliy urf-odatlarga zid ravishda yuz va qo‘llarini to‘sgan holda burqa va niqob taqib olish holatlari uchrab turibdi. Aslida har bir narsada bo‘lgani kabi, kiyimda ham mo‘tadil bo‘lish maqsadga muvofiq sanaladi.

Islomda ayol-qizlarning satri avratda bo‘lishi talab etilsada, bunda maxsus ko‘rinishdagi yoxud maxsus rangdagi kiyim kiyish shart qilinmagan. Ya'ni, ibodatli, diyonatli ayollar maxsus rang yoki ko‘rinishdagi liboslarni kiyishlari farz yoki vojib deb belgilanmagan. 

Islom tarixida ba'zi sahobiya ayollarning qora rangli yopinchiqqa o‘ranganlarining asosiy sababi o‘zlariga nomahram erkaklarning e'tiborini jalb etmaslik bo‘lgan. Lekin bundan boshqa muslima ayollarning ham kiyimlari aynan qora rangda bo‘lishi shart ekani kelib chiqmaydi.
Shariatda talab etilgani – ayollarning libosi avrat a'zolarini to‘liq yopishi kerakligidir.

Ayollarning qora kiyim kiyishlariga diniy tus berish noto‘g‘ri ekanini hozirgi zamon ulamolari ham ta'kidlab o‘tishgan. Zero, Qur'oni karimda ham, sunnati nabaviyada ham ayollar qora rangli libosda bo‘lishi haqida ko‘rsatma yo‘q. Saudiya Arabistoniga qarashli “Ilmiy tadqiqotlar va fatvo berish doimiy qo‘mitasi” tomonidan e'lon qilingan “Ayol kishining ro‘moli va libosining rangi haqida”gi fatvosida shunday deyilgan: “Muslima ayol kishining libosi qora rangga xoslangan emas. U istagan rangdagi libosni kiyishi mumkin. Bunda kiyim avrat a'zolarini to‘sadigan bo‘lishi, erkaklarning libosiga o‘xshamasligi, tor bo‘lib, ayolning a'zolarini bildirib turmasligi, yupqa bo‘lib, badanini ko‘rsatadigan bo‘lmasligi hamda fitnaga sabab bo‘lmaydigan libos bo‘lishi shart qilingan”.

Muhtaram azizlar! Ayol kishining yuzini berkitishi, qo‘llariga qo‘lqop taqib olishi yoki ayrim yigitlarning uzun soqol qo‘yib olishi ularning taqvodorligini ifodalamaydi. Aslida taqvo insonning qalbida bo‘lib, uning nishonasi amalda va insonlar bilan muomalada namoyon bo‘ladi. Payg‘ambarimiz alayhissalom hadisi shariflaridan birida:  

التقوى ها هنا وأشار إلى القلبِ بحسْبِ امريءٍ من الشرِّ أن يحقِرَ أخاه المسلمَ (أخرجه مسلم)

ya'ni: “Taqvo bu yerda, deb qalbga ishora qildilar va “Bir kishining yomonligiga birodarini tahqirlashi yetarli bo‘ladi”, dedilar” (Imom Muslim rivoyatlari).

Hozirda ayrim yigitlar betartib soch-soqol qo‘yib, atrofidagilar bilan qo‘pol va dag‘al muomalada bo‘lishi, har-xil bemani yozuv va rasmlar tushirilgan futbolka, kalta shim va  shippaklarda ko‘chani to‘ldirib yurishi musulmonchilik odoblariga to‘g‘ri kelmaydi.  Musulmon kishining odobi uning quruq da'vosida emas, balki, yurish-turishi, harakotu sakanotida namoyon bo‘lishi lozim.

O‘rni kelganda shuni ham aytib o‘tishimiz lozimki, ba'zi qizlarimizning milliyligimizga munosib bo‘lmagan, tizzalari yirtiq-yamoq shimlarni, "moda" deb turli bema'ni rasm va yozuv solingan kiyimlarni kiyib olishlari adabsizlik va hayosizlikdir. Zero, ayol-qizlar Alloh bergan husnu jamolini ko‘cha-ko‘yda ko‘z-ko‘z qilib gunohga botmay, iffatli kiyinishlari kerak.

O‘zga millat madaniyatiga ergashib, haqiqiy, sof madaniyatimizni, e'tiqodimizni esdan chiqarmasligimiz lozim va lobud. Shu o‘rinda bir zarbul masalni eslab o‘tishimiz maqsadga muvofiq.

O‘tgan zamonda bir qarg‘a bo‘lgan edi. U mo‘tadil harakat qilib yurar edi. Bir kuni u o‘ynoqlab yurgan chumchuqni ko‘rib qoldi. Qarg‘ani aqlu hushu uchib, uni yengilligi, ohista sakrashi va uchishi haqida o‘ylab qoldi. O‘ylay – o‘ylay unga taqlid qilishga azmu qaror qildi. Haddidan oshib, bor kuchini ishga soldi. Tabiatidagi qarg‘alarga xos xislatlar qolib “chumchuq” bo‘lishni istab qoldi. Tinimsiz mashqlardan so‘ng natija chiqmagach, hafsalasi pir bo‘ldi. Ko‘zlagan orzusiga erisholmagach, avvalgi holatiga qaytmoqchi bo‘ldi. Lekin... Qanday yurishni bilmadi. “O‘zining yurishini” esidan chiqargandi. Shuning uchun ham Rasuli akram alayhissalom o‘zga millatga ko‘r ko‘rona ergashish, taqlid qilishdan qaytarganlar:   

مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ فَهُوَ مِنْهُمْ (رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ)

ya'ni: “Kim o‘zini biror qavmga o‘xshatsa u ulardandir”, - dedilar” (Imom Abu Dovud rivoyati).

Muhtaram azizlar! Dunyoda ilm-fan shiddat bilan rivojlanmoqda, har kuni kashfiyotlar qilinmoqda. Lekin shu kashfiyotlarning qancha qismi musulmonlar hissasiga to‘g‘ri kelmoqda? Afsuski, bu nisbat juda kam bo‘lib, bizni ogohlikka, ilm-fan bilan jiddiyroq shug‘ullanishga undaydi. Tarixda musulmon olimlari dunyo xalqlariga ko‘plab kashfiyotlarni taqdim etganlar. Kashfiyotlarning ko‘pi aniq fanlarga to‘g‘ri kelgan, ya'ni matematika, geometriya, astronomiya, fizika, kimyo hamda tibbiyot fanlari rivojlangan.

Lekin voqe'ligimizning aksar holatlarida bekorchi tortishuvlar, diniy his-tuyg‘ularni qo‘zg‘atish bilan gij-gijlash holatlari haligacha davom etmoqda. Ma'rifatparvar ajdodlarimizdan Munavvarqori Abdurashidxonov bundan bir asr oldin taassuf bilan shunday degan edilar: “Bugungacha Ovrupo xalqi osmonga uchar ekan, bizda soch va soqol nizolari, ovrupolilar dengiz ostida suzar ekan, bizda uzun va qisqa kiyim janjallari, Ovrupo shaharlari butun elektrik bilan isitilur va yoritilur ekan, bizda maktablarda jo‘g‘rofiya va tabiyot o‘qitish, o‘qitmaslik ixtiloflari davom etadi”.

Ko‘rib turganimizdek, bu so‘zlar hozirgacha o‘z qiymatini yo‘qotmagan. U kishi zikr qilgan tortishuvlarning aksariyati hali ham uchramoqda. Musulmonchilikni erkaklar faqat uzun soqol qo‘yishda, ayollar esa yuz qo‘llarini o‘rab olishlaridan iborat deb o‘ylashlari nodonlikdir. 

Aslida, farzandlarimizni jamiyat uchun manfaatli qilib tarbiyalash bugungi kunda barchamizning maqsadimiz bo‘lishi lozim. Zero, Ibn Umar raziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Rasululloh sallalohu alayhi vasallam shunday deganlar:

أَحَبُّ النَّاسِ إِلَى اللهِ أَنْفَعُهُمْ لِلنَّاسِ (رَوَاهُ الْإِمَامُ الطَّبَرَانِىُّ عَنْ ابْنِ عُمَرَ رضي الله عنه)

ya'ni: “Odamlarning Allohga eng sevimlisi boshqalarga foydasi ko‘proq tegadiganidir” (Imom Tabaroniy rivoyati).

Alloh taolo yoshlarimizni kamolotga erishtirib, ajdodlariga munosib avlod bo‘lishini nasib qilsin. Omin!  

 

“Dinimiz har sohada mo‘tadillikka chaqiradi” nomli mav'izani yuklab olish (PDF formatda) 


Kiritilgan vaqti: 19/05/2022 09:53;   Ko‘rilganligi: 489
 
Material manzili: https://sammuslim.uz/oz/islam/juma/20052022-y-dinimiz-har-sohada-motadillikka-chaqiradi
Chop etilgan vaqti: 29/03/2024 10:07
 
 
O‘qish uchun ushbu tugmani bosing