بسم الله الرحمن الرحيم

الحَمْدُ لله وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى رَسُولِهِ محمد وَعَلَى آلِهِ وَأَصْحَابِهِ أَجْمَعِينَ

Muhtaram azizlar! Ma'lumki, dunyo hayoti mo‘min-musulmonlarga berilgan katta imkoniyat bo‘lib, bundan foydalanib, har bir banda dunyo va oxiratini obod qilishi zarur. Dinimiz ko‘rsatmalariga ko‘ra, kishi dunyosini deb oxiratini va oxiratini deb dunyosini unutmasligi lozim. Kishi dunyo hayoti davrida oxiratiga katta zaxiralar qilishga doimo harakatda bo‘lmog‘i – dinimiz talabidir. Bu haqda Alloh taolo Qur'oni karimda shunday marhamat qilgan:

 يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ

ya'ni: Ey, imon keltirganlar! Allohdan qo‘rqingiz va (har bir) jon (egasi) ertangi kun (qiyomat) uchun nimani (qanday amalni) taqdim etganiga qarasin! Allohdan qo‘rqingiz! albatta, Alloh qilayotgan amallaringizdan xabardordir (Hashr surasi 18-oyat).

Demak, dunyo hayotini g‘animat bilib, unda yolg‘iz Allohga ibodat qilishimiz, hamisha dinimiz, xalqimiz va Vatanimiz uchun manfaatli, xayrli amallar ustida bo‘lishimiz kerak.

Alloh taolo dunyo hayoti haqida oyati karimada shunday o‘xshatma qilgan:

 وَاضْرِبْ لَهُمْ مَثَلَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاءٍ أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَبَاتُ الْأَرْضِ فَأَصْبَحَ هَشِيمًا تَذْرُوهُ الرِّيَاحُ وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ مُقْتَدِرًا

ya'ni: “(Ey, Muhammad! Odamlarga) dunyo hayoti misolini keltiring. (U) xuddi bir suv kabidirki, Biz uni osmondan yog‘dirgach, (bahorda) u sababli yer o‘simliklari (bir-biriga) aralashib (qalinlashib) ketur, so‘ngra (kuzda) shamollar uchirib ketadigan xashakka aylanib qolur. Alloh hamma narsaga qodir zotdir” (Kahf surasi 45-oyat).

Inson umrining bahori – yoshlik davri va kuzi – keksalik ayyomi ekani haqida misol keltirilmoqda. Demak, insonni umri go‘yo bir bahor va kuzdan iborat qisqa muddat ekan.

Dunyo hayoti juda ham qisqa muddat ekani haqida Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam shunday deganlar:

وَاللهِ مَا الدُّنْيَا فِي الْآخِرَةِ إِلَّا مِثْلَ مَا يَجْعَلُ أَحَدُكُمْ إِصْبَعَهُ فِي الْيَمِّ ، فَلْيَنْظُرْ بِمَ يَرْجِعُ 

ya'ni: “Bu dunyo oxirat oldida hech narsa emas. Faqatgina sizlardan biringiz barmog‘ini dengizga solganiga o‘xshaydi. Nazar solsinchi, barmog‘iga nima ilashibdi” (Imom Muslim rivoyatlari).

Ushbu hadisi sharifda oxirat hayoti dengizdagi suvga va dunyo hayoti esa, dengizga solingan barmoqqa yopishgan suvga o‘xshatilmoqda. Demak, insonni dunyodagi hayoti juda ham kam muddat ekan. Lekin afsuski, shunga qaramasdan ko‘pchiligimizda dunyoga bo‘lgan muhabbatimiz juda ham kuchlidir. Bu haqda Alloh taolo bunday degan:

 يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ

ya'ni: “Ey, insonlar! Albatta, Allohning va'dasi haqdir. Bas, sizlarni dunyo hayoti sira aldab qo‘ymasin! Yana sizlarni aldamchi (shayton) aldab qo‘ymasin!” (Fotir surasi 5-oyat). Ya'ni sizlarga shayton Alloh nomidan va'da qilib: “Gunoh ishlarni qilaveringiz! Toat-ibodat shart emas, Alloh kechiruvchidir” kabi so‘zlar bilan aldab qo‘ymasin!

Banda dunyo matosiga aldanmasligi va unga mukkasidan ketmasligi uchun ulamolarimiz tomonidan quyidagi narsalarga amal qilish tavsiya qilingan:

Dunyo hayoti vaqtincha ekani va oxirat hayoti abadiy bo‘lishiga imoni komil bo‘lishi kerak. Bu haqda Alloh taolo shunday degan:

 إِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآَخِرَةِ زَيَّنَّا لَهُمْ أَعْمَالَهُمْ فَهُمْ يَعْمَهُونَ

ya'ni: “Albatta, oxiratga imon keltirmaydigan kimsalarning (qilayotgan) amallarini o‘zlariga chiroyli ko‘rsatib qo‘ygandirmiz. Bas, ular gangib yuraveradilar” (Naml surasi 4-oyat).

 Darhaqiqat, oxirat hayotini abadiy ekaniga imoni komil bo‘lgan kishi dunyo hayotiga mukkasidan ketmaydi. Afsuski, hozirgi kunda ba'zilarni ko‘rsangiz xuddi o‘lmaydigan kishidek bor imkoniyatini molu davlat topish va ayshu ishrat qilishga sarflab, Alloh buyurgan ibodatlarni unutib, oxiratini esdan chiqaradi. Bunday kishilarni oxiratdagi ahvoli juda og‘ir bo‘ladi. Bu haqda Alloh taolo bunday degan:

 وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى * قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمَى وَقَدْ كُنْتُ بَصِيراً * قَالَ كَذَلِكَ أَتَتْكَ آَيَاتُنَا فَنَسِيتَهَا وَكَذَلِكَ الْيَوْمَ تُنْسَى

ya'ni: “Kim Mening eslatmamdan yuz o‘girsa, unga tang-tor hayot bo‘ladi va Qiyomat kuni uni ko‘r holida tiriltiramiz. U: “Parvardigoro, nega meni ko‘r holda tiriltirding? Axir ko‘ruvchi edim-ku?!” dedi. U Zot: “Ha, shunday: senga oyatlarimiz kelganida ularni unutding. Sen ham bugun shunday “unutilursan”, dedi” (Toho surasi 124-126 oyatlar).

Banda dunyo matosiga aldanmasligi va unga mukkasidan ketmasligi uchun dunyo hayoti oxirat uchun ekinzor ekanini anglab yetishi kerak. Har bir mo‘min-musulmon dunyo hayoti vaqtincha va foniy ekani, oxirat hayoti abadiy va tugamas ekanini yaxshi anglasa, dunyo hayotidagi vaqtini qadriga yetadi va undan unumli foydalanadi. Bahor faslida dehqon o‘z yeriga urug‘ ekib, uni parvarishlab, kuzda hosil olgani kabi, biz ham bu dunyodagi qisqa umrimizda oxiratdagi abadiy hayotimiz uchun hosil tayyorlaymiz. Ibn Umar raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sallallohu alayhi vasallam yelkamdan tutib turib:

كُنْ فِي الدُّنْيَا كَأَنَّكَ غَرِيْبٌ أَوْ كَعَابِرِ سَبِيْلٍ

(رواه الإمام البخاري عن ابن عمر رضي الله عنهما)

ya'ni: “Bu dunyoda xuddi musofir yoki yo‘lovchidek bo‘ling”, – dedilar (Imom Buxoriy rivoyatlari).

Darhaqiqat, musofir kishi turgan joyidan tez fursatda o‘zini asl manziliga ketishini bilgani uchun ham turgan joyiga asosiy e'tiborini qaratmaydi. Balki asosiy e'tiborini asl vatanini obod qilishga qaratadi. Bizni dunyodagi holatimiz ham musofir kabi bo‘lishi kerak ekan.

Dunyo hayoti oxirat uchun ekinzor bo‘lganidan keyin har bir mo‘min-musulmon kishi barcha yaxshi va savobli ishlarda boshqalar bilan musobaqa qilishga harakat qilishi kerak. Abu Hurayra raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi, faqir muhojirlar Rasululloh sallallohu alayhi vasallamning huzurlariga kelib: “Mol-dunyosi ko‘plar darajotlarni va doimiy ne'matni olib ketdilar”, – deyishdi. U Zot: “Nega bunday deyapsizlar?” – dedilar. Ular: “Biz namoz o‘qiganimizdek namoz o‘qishadi. Biz ro‘za tutganimizdek ro‘za tutishadi. Ular sadaqa ham qilishadi. Biz sadaqa qila olmaymiz. Ular qul ozod qilishadi, biz ozod qila olmaymiz”, – dedilar. Shunda Rasululloh alayhissalom bunday dedilar:

أَفَلَا أُعَلِّمُكُمْ شَيْئًا تُدْرِكُونَ بِهِ مَنْ سَبَقَكُمْ، وَتَسْبِقُونَ بِهِ مَنْ بَعْدَكُمْ، وَلَا يَكُونُ أَحَدٌ أَفْضَلَ مِنْكُمْ إِلَّا مَنْ صَنَعَ مِثْلَ مَا صَنَعْتُمْ؟ قَالُوا: بَلَى يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: تُسَبِّحُونَ وَتُكَبِّرُونَ وَتَحْمَدُونَ دُبُرَ كُلِّ صَلَاةٍ ثَلَاثًا وَثَلَاثِينَ مَرَّةً

 (متفق عليه)

ya'ni: “Sizni o‘zingizdan oldingilarga yetib olishingiz, o‘zingizdan keyingilardan o‘tib ketishingizga sabab bo‘ladigan, sizdan hech kim afzal bo‘lmaydigan, faqat siz qilganni qilsagina bo‘ladigan narsaga dalolat qilaymi?” – dedilar. Ular: “Ha, ey Allohning Rasuli”, – deyishdi. U Zot: “Har namozdan keyin o‘ttiz uch marta tasbeh, takbir va hamd aytasiz”, – dedilar (Muttafaqun alayh).

Banda dunyo matosiga aldanmasligi va unga mukkasidan ketmasligi uchun har bir ishini Alloh taolo ko‘rib turganini his qilib, taqvoni lozim tutishi kerak. Alloh taolo bu haqda shunday degan:

 وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ

 ya'ni: “Qanday yaxshi amal qilsangiz ham Alloh biladi. Ozuqa g‘amlab olinglar, eng yaxshi ozuqa taqvodir. Ey, oqillar, azobimdan qo‘rqinglar!” (Baqara surasi 197-oyat).

Darhaqiqat, “har bir ishimni Alloh ko‘rib turibdi” degan e'tiqodda bajarayotgan kishi topayotgan molini haloldan bo‘lishiga harakat qilib, birovni haqqidan hazar qiladi va har bir ishida oxiratga zaxira qilishga urinadi.

Banda dunyo matosiga aldanmasligi va unga mukkasidan ketmasligi uchun qo‘lidagi mol-mulkiga qanoatli bo‘lishi kerak.  Mo‘minning saodati – Alloh unga rizq qilib bergan narsaga rozi bo‘lishidir. Allohning Razzoq sifatiga imon keltirib, Unga haqiqiy tavakkul qilish, borga ham, yo‘qqa ham shukr qilish – qanoatdir. Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam turmushning barcha jabhasida qanoatli edilar. U Zot alayhissalom bunday  derdilar:

لَيْسَ الْغِنَى عَنْ كَثْرَةِ الْعَرَضِ وَلَكِنَّ الْغِنَى غِنَى النَّفْسِ

(رواه الإمام البخاري عن أبي هريرة رضي الله عنه)

ya'ni: “Boylik – mol-dunyoning ko‘pligida emas, balki ko‘ngil to‘qligidadir” (Imom Buxoriy rivoyatlari).

Qanoatli kishi faqirlikdan qo‘rqmaydi, baxillik ham qilmaydi. Gunohdan  saqlanadi, ezgulikda bardavom bo‘ladi. Agar u Alloh bergan  narsaga ozmi-ko‘pmi, qanoat qilsa, ikki dunyoda ham tanglik ko‘rmaydi. Ming afsuski, arzimagan dunyo matosini deb, birovlar bilan talashib, urishgan hatto bir qorindan tushgan aka-ukalar ham arzimagan dunyo matohini talashib, yuz ko‘rmas bo‘lishlari musulmonchilikka aslo to‘g‘ri kelmaydi.

Banda dunyo matosiga aldanmasligi va unga mukkasidan ketmasligi uchun molu dunyoda o‘zidan pastdagi kishilarga qarashi kerak. Payg‘ambarimiz alayhissalom bu haqda bunday deganlar:

انْظُرُوا إِلَى مَنْ هو أَسفَل مِنْكُمْ وَلا تَنْظُرُوا إِلَى مَنْ هُوَ فَوقَكُم؛ فهُوَ أَجْدَرُ ألَّا تَزْدَرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَيْكُمْ 

 (رواه الإمام الترمذي عن أبي هريرة رضي الله عنه)

ya'ni: “Mol-dunyoda o‘zingizdan pastga qarang! O‘zingizdan yuqoriga qaramang! Ana shunda, Allohning sizga bergan ne'matini tahqirlab qo‘ymaysiz” (Imom Termiziy rivoyatlari).

Muammolarimiz shundaki, bor ne'matlarimiz shukrini qilmasdan, qo‘limizdagi narsaga emas, birovning qo‘lidagi narsaga qaraymiz. Bilmaymizki, boshqalar qo‘lidagi narsalarga qarashimiz o‘z qo‘limizdagi narsalardan foydalanish lazzatini yo‘q qiladi.

Xulosa qiladigan bo‘lsak, dunyo hayoti bandalarga katta-katta savobli amallarni bajarib olishga imkoniyat va fursat ekan, bundan unumli foydalanib, zimmamizdagi ibodatlarni vaqtida bajarib, muhtojlarga yordam va xayr-saxovat qilib, o‘zgalar bilan muomala va munosabatimizni chiroyli aylab, barcha yaxshi va savobli ishlarda peshqadam bo‘lishimiz maqsadga muvofiq bo‘ladi.

Muhtaram jamoat! Joriy yil 8 dekabr – O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi qabul qilingan kun. Qomusimizda inson huquqlari, burch va vazifalari bilan birga vijdon erkinligi ham alohida kafolatlab qo‘yilgan. Bundan tashqari inson qadri buyukligi, uni kim bo‘lishidan qat'iy nazar sha'ni va qadr-qimmati himoyalanishi ta'kidlangan. Jumladan, 48-moddada bunday deyilgan: “Fuqarolar Konstitusiya va qonunlarga rioya etishga, boshqa kishilarning huquqlari, erkinliklari, sha'ni va qadr-qimmatini hurmat qilishga majburdirlar”.

 Kishilik jamiyatida qonunlarning ahamiyati juda ham katta. Darhaqiqat, adolatli qonunlar – xalq farovonligi hamda dunyo va oxirat obodligining asosidir.

Hurmatli azizlar! Kelasi yil uchun “Hidoyat” va “Mo‘minalar” jurnallari hamda “Islom nuri” gazetasiga obuna bo‘lish boshlangan. Ushbu nashrlarni o‘qiganda, yurtimiz va dunyo musulmonlari hayoti bilan tanishish barobarida ilm ham o‘rganasiz. Yil bo‘yi o‘zingiz va xonadon ahlingiz Islom ma'rifatidan foyda oladi. Qolaversa, ilm yo‘lida pok niyat va ixlos bilan harakat qilish bandaga jannat yo‘lini oson qiladi. Hadisi sharifda shunday deyiladi: 

وَمَنْ سَلَكَ طَرِيقاً يَلْتَمِسُ فِيهِ عِلْماً، سَهَّلَ اللهُ لَهُ طَرِيقاً إِلَى الجَنَّةِ

(رواه الامامُ مسلم عن أَبي هريرة رضي الله عنه)

ya'ni: “Kim ilm izlab yo‘lga chiqsa, Alloh unga jannat yo‘lini oson qilib qo‘yadi” (Imom Muslim rivoyatlari).

Demak, musulmon kishi har kuni dini va o‘z sohasini o‘rganish uchun vaqt ajratishi – ayni muddaodir. Shunday ekan, ushbu gazeta-jurnallarga obuna bo‘ling va gazeta, jurnal o‘qib, ilmingizni boyiting!

Alloh taolo barchamizga dunyo hayoti qadriga yetib, holi hayotlik davrimizda ikki dunyomizni obod qiladigan xayrli amallarni qilishni nasib aylasin! Omin!

"Dunyo – oxirat ekinzori" nomli mav'izani yuklab olish (PDF formatda)