٨ – كتاب الصلاة

8.NAMOZ KITOBI

١-باب كَيْفَ فُرِضَتْ الصَّلَاةُ فِي الْإِسْرَاءِ

1-BOB

ISRO KECHASIDA NAMOZ QANDAY FARZ QILINGAN?

وَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ حَدَّثَنِي أَبُو سُفْيَانَ فِي حَدِيثِ هِرَقْلَ فَقَالَ يَأْمُرُنَا يَعْنِي النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِالصَّلَاةِ وَالصِّدْقِ وَالْعَفَافِ

         Ibn Abbos roziyallohu anhumo aytadi: “Abu Sufyon menga Hiraql haqida so‘zlab berishicha, “U – Nabiy sollallohu alayhi vasallamni nazarda tutmoqda – bizni namozga, rostgo‘ylikka va iffatga buyurmoqda...” degan ekan.

٣٤٩ - حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ قَالَ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنْ يُونُسَ عَنْ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ كَانَ أَبُو ذَرٍّ يُحَدِّثُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ فُرِجَ عَنْ سَقْفِ بَيْتِي وَأَنَا بِمَكَّةَ فَنَزَلَ جِبْرِيلُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَفَرَجَ صَدْرِي ثُمَّ غَسَلَهُ بِمَاءِ زَمْزَمَ ثُمَّ جَاءَ بِطَسْتٍ مِنْ ذَهَبٍ مُمْتَلِئٍ حِكْمَةً وَإِيمَانًا فَأَفْرَغَهُ فِي صَدْرِي ثُمَّ أَطْبَقَهُ ثُمَّ أَخَذَ بِيَدِي فَعَرَجَ بِي إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْيَا فَلَمَّا جِئْتُ إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْيَا قَالَ جِبْرِيلُ لِخَازِنِ السَّمَاءِ افْتَحْ قَالَ مَنْ هَذَا قَالَ هَذَا جِبْرِيلُ قَالَ هَلْ مَعَكَ أَحَدٌ قَالَ نَعَمْ مَعِي مُحَمَّدٌ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ أُرْسِلَ إِلَيْهِ قَالَ نَعَمْ فَلَمَّا فَتَحَ عَلَوْنَا السَّمَاءَ الدُّنْيَا فَإِذَا رَجُلٌ قَاعِدٌ عَلَى يَمِينِهِ أَسْوِدَةٌ وَعَلَى يَسَارِهِ أَسْوِدَةٌ إِذَا نَظَرَ قِبَلَ يَمِينِهِ ضَحِكَ وَإِذَا نَظَرَ قِبَلَ يَسَارِهِ بَكَى فَقَالَ مَرْحَبًا بِالنَّبِيِّ الصَّالِحِ وَالِابْنِ الصَّالِحِ قُلْتُ لِجِبْرِيلَ مَنْ هَذَا قَال هَذَا آدَمُ وَهَذِهِ الْأَسْوِدَةُ عَنْ يَمِينِهِ وَشِمَالِهِ نَسَمُ بَنِيهِ فَأَهْلُ الْيَمِينِ مِنْهُمْ أَهْلُ الْجَنَّةِ وَالْأَسْوِدَةُ الَّتِي عَنْ شِمَالِهِ أَهْلُ النَّارِ فَإِذَا نَظَرَ عَنْ يَمِينِهِ ضَحِكَ وَإِذَا نَظَرَ قِبَلَ شِمَالِهِ بَكَى حَتَّى عَرَجَ بِي إِلَى السَّمَاءِ الثَّانِيَةِ فَقَالَ لِخَازِنِهَا افْتَحْ فَقَالَ لَهُ خَازِنِهَا مِثْلَ مَا قَالَ الْأَوَّلُ فَفَتَحَ قَالَ أَنَسٌ فَذَكَرَ أَنَّهُ وَجَدَ فِي السَّمَوَاتِ آدَمَ وَإِدْرِيسَ وَمُوسَى وَعِيسَى وَإِبْرَاهِيمَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ وَلَمْ يُثْبِتْ كَيْفَ مَنَازِلُهُمْ غَيْرَ أَنَّهُ ذَكَرَ أَنَّهُ وَجَدَ آدَمَ فِي السَّمَاءِ الدُّنْيَا وَإِبْرَاهِيمَ فِي السَّمَاءِ السَّادِسَةِ قَالَ أَنَسٌ فَلَمَّا مَرَّ جِبْرِيلُ بِالنَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِإِدْرِيسَ قَالَ مَرْحَبًا بِالنَّبِيِّ الصَّالِحِ وَالْأَخِ الصَّالِحِ فَقُلْتُ مَنْ هَذَا قَالَ هَذَا إِدْرِيسُ ثُمَّ مَرَرْتُ بِمُوسَى فَقَالَ مَرْحَبًا بِالنَّبِيِّ الصَّالِحِ وَالْأَخِ الصَّالِحِ قُلْتُ مَنْ هَذَا قَالَ هَذَا مُوسَى ثُمَّ مَرَرْتُ بِعِيسَى فَقَالَ مَرْحَبًا بِالْأَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِيِّ الصَّالِحِ قُلْتُ مَنْ هَذَا قَالَ هَذَا عِيسَى ثُمَّ مَرَرْتُ بِإِبْرَاهِيمَ فَقَالَ مَرْحَبًا بِالنَّبِيِّ الصَّالِحِ وَالِابْنِ الصَّالِحِ قُلْتُ مَنْ هَذَا قَالَ هَذَا إِبْرَاهِيمُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ ابْنُ شِهَابٍ فَأَخْبَرَنِي ابْنُ حَزْمٍ أَنَّ ابْنَ عَبَّاسٍ وَأَبَا حَبَّةَ الْأَنْصَارِيَّ كَانَا يَقُولَانِ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ثُمَّ عُرِجَ بِي حَتَّى ظَهَرْتُ لِمُسْتَوَى أَسْمَعُ فِيهِ صَرِيفَ الْأَقْلَامِ قَالَ ابْنُ حَزْمٍ وَأَنَسُ بْنُ مَالِكٍ قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَفَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ عَلَى أُمَّتِي خَمْسِينَ صَلَاةً فَرَجَعْتُ بِذَلِكَ حَتَّى مَرَرْتُ عَلَى مُوسَى فَقَالَ مَا فَرَضَ اللَّهُ لَكَ عَلَى أُمَّتِكَ قُلْتُ فَرَضَ خَمْسِينَ صَلَاةً قَالَ فَارْجِعْ إِلَى رَبِّكَ فَإِنَّ أُمَّتَكَ لَا تُطِيقُ ذَلِكَ فَرَاجَعْتُ فَوَضَعَ شَطْرَهَا فَرَجَعْتُ إِلَى مُوسَى قُلْتُ وَضَعَ شَطْرَهَا فَقَالَ رَاجِعْ رَبَّكَ فَإِنَّ أُمَّتَكَ لَا تُطِيقُ فَرَاجَعْتُ فَوَضَعَ شَطْرَهَا فَرَجَعْتُ إِلَيْهِ فَقَالَ ارْجِعْ إِلَى رَبِّكَ فَإِنَّ أُمَّتَكَ لَا تُطِيقُ ذَلِكَ فَرَاجَعْتُهُ فَقَالَ هِيَ خَمْسٌ وَهِيَ خَمْسُونَ لَا يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ فَرَجَعْتُ إِلَى مُوسَى فَقَالَ رَاجِعْ رَبَّكَ فَقُلْتُ اسْتَحْيَيْتُ مِنْ رَبِّي ثُمَّ انْطَلَقَ بِي حَتَّى انْتَهَى بِي إِلَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى وَغَشِيَهَا أَلْوَانٌ لَا أَدْرِي مَا هِيَ ثُمَّ أُدْخِلْتُ الْجَنَّةَ فَإِذَا فِيهَا حَبَايِلُ اللُّؤْلُؤِ وَإِذَا تُرَابُهَا الْمِسْكُ.

349. Ibn Shihob Anas ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qiladi:

“Abu Zarr Rasululloh sollallohu alayhi vaallamning bunday deganlarini so‘zlab berar edi: “Men Makkada ekanimda uyimning shifti ochildi. Shunda Jabroil tushib, ko‘ksimni yordi, so‘ng uni zamzam suvi bilan yuvdi. Keyin hikmat va iymon to‘la bir oltin tos keltirib, uni ko‘ksim ichiga qo‘ydi, so‘ng yopdi. So‘ngra qo‘limdan tutib, meni dunyo osmoniga olib chiqdi. Dunyo osmoniga yetib kelganimda, Jabroil osmon qo‘riqchisiga” “Och!” dedi.

         “Kim bu?” dedi.

         “Bu Jabroil”, dedi.

“Sen bilan birga birortasi bormi?” dedi.

“Ha, men bilan Muhammad sollallohu alayhi vasallam bor”, dedi.

“Unga (Isro uchun) elchi yuborildimi?” dedi.

“Ha”, dedi.

U ochgach, dunyo osmoniga ko‘tarildik. Qarasak, bir kishi o‘tirgan ekan. Uning o‘ng tomonida olomon, chap tomonida ham olomon bor edi. U o‘ng tomoniga qaraganda kular, so‘l tomonga qaraganda esa yig‘lar edi. “Marhabo, solih Nabiy, solih o‘g‘il!” dedi. Jabroilga: Bu kim?” dedim. “Bu Odamdir. Uning o‘ng va chap tomonidagi olomon zurriyotlarining ruhlaridir. Ularning o‘ng tomonidagilari jannat ahli, chap tomonidagi olmon esa do‘zax ahlidir. Shu bois o‘ng tomoniga qaraganda kuladi, so‘l tomoniga qaraganda yig‘laydi”, dedi.

Nihoyat, meni ikkinchi osmonga olib chiqdi va uning qo‘riqchisiga: “Och!” dedi. Qo‘riqchi unga oldingisi aytgan so‘zlarni aytdi va ochdi”.

Anas roziyallohu anhu aytadi: “U (Abu Zarr) osmonlarda u zot Odam, Idris, Muso, Iyso va Ibrohim salavatullohi alayhimlarini ko‘rganlarini ayti-yu, ularning manzillari qandayligini aniq aytmadi. Biroq u Odamni dunyo osmonida va Ibrohimni oltinchi osmonda ko‘rganlarini zikr qildi”.

Anas roziyallohu anhu aytadi: Jabroil Nabiy sollallohu alayhi vasallamni Idris oldidan olib o‘tganida, u:

“Marhabo, solih Nabiy, solih birodar!” dedi.

(Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar)

“Bu kim?” dedim.

“Bu Idris!” dedi (Jabroil). Keyin Musoning oldidan o‘tdim.

“Marhabo, solih Nabiy, solih birodar!” dedi.

“Bu kim?” dedim.

“Bu Muso!” dedi (Jabroil). Keyin Iysoning oldidan o‘tdim.

“Marhabo, solih birodar, solih Nabiy!” dedi.

“Bu kim?” dedim.

“Bu Iyso!” dedi (Jabroil). Keyin Ibrohimning oldidan o‘tdim.

“Marhabo, solih Nabiy, solih o‘g‘il!” dedi.

Bu kim?” dedim.

“Bu Ibrohim sollallohu alayhi vasallam!” dedi (Jabroil)”.

Ibn Shihob aytadi: “Menga Ibn Hazmxabar qildiki, Ibn Abbos va Abu Habba Ansoriy bunday deyishar edi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Keyin shunday bir balandlikka ko‘tarildimki, u yerda qalamlarning qitirlashini eshitar edim”, deganlar”.

Ibn Hazm va Anas ibn Moliklar aytadilar: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Shunda Alloh ummatimga eelik (vaqt) namozni farz qildi. Men shu bilan qaytdim. Musoning oldidan o‘tayotganimda: “Alloh ummatinga nimani farz qildi?” dedi.  “Ellik (vaqt) namozni farz qildi”, dedim. “Robbing huzuriga qaytib bor, chunki ummating bunga toqat qilaolmaydi”, dedi.

Shunda murojaat qilgan edim (Alloh) yarimini kechdi. Musoning oldiga qaytib kelib: “Yarimini kechdi” dedim. “Robbinga murojaat qil, chunki ummating bunga toqat qila olmaydi” dedi.

Shunda murojaat qilgan edim (Alloh) yarimini kechdi. Keyin uning (Musoning) oldiga qaytib keldim. “Robbinga murojaat qil, chunki ummating bunga toqat qila olmaydi” dedi.

Xullsa, yana murojaat qilgan edim, (Alloh) “Bular o‘zi beshta, ammo (savobda) elliktadir!” Mening huzurimda so‘z o‘zgartirilmas!” dedi. Musoning oldiga qaytib keldim. “Robbinga murojaat qil!” dedi. “Robbimdan hayo qildim”, dedim.

Keyin (Jabroil) meni olib yurib, nihoyat, Sidratul Muntahoga yetkazdi. Uni men bilmaydigan rang o‘rab olgan edi. So‘ngra jannatga kiritildim. Qarasam, unda marvarid gumbazlar bor ekan, tuprog‘i esa mushk ekan”

Izoh: Sidratul muntaho – lug‘atda “nihoya daraxti”, “chegara daraxti” degan ma'golarni anglatadi. Hadisda ta'riflanishicha, u butasimon daraxt bo‘lib, chavandoz bir necha o‘n yil ot choptirsa ham, uning soyasi tugamaydi. Uning “nihoya” deb nomlanishiga sabab shuki, barcha maxluqotning ilmi o‘sha joygacha yetadi, undan u yog‘ida nima borligini Allohdan o‘zga hech kim bilmaydi. Farishtalar ham undan u yog‘iga o‘ta olmaydilar. Bu ham g‘aybga taaluqli narsalardan bo‘lib, u haqda oyat va hadislarda kelgan ma'lumotlar bilan kifoyalanish lozim. Uning kayfiyati va boshqa jihatlari Allohning O‘zigagina ma'lum bo‘lib, inson aqlu idrokidan ustundir.

(“Oltin silsila” turkumidagi “Sahihul Buxoriy” 1-kitobidan)

 (Davomi bor...)