Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Самарқанд вилояти вакиллиги
w w w . s a m m u s l i m . u z

Долзарб мавзу

БОБУР ВА ИСЛОМ: «МУБАЙЯН»НИНГ ЁЗИЛИШ САБАБИ

 
 

Бобур Мирзо «Мубайян» асарини Ҳиндистон юришлари даврида, ҳижрий 928 (милодий 1521) йилда  шеърий йўлда тасниф этган. Китоб хотимасида айтади:

Маккийдан Расул кетганидин

Ҳижрат айлаб, Мадина етганидин –

Йил тўқуз юз йигирма секиз эди,

Фиқҳда Бобур ушбу назм деди.

 

Асарда соғлом исломий ақийда – Аҳли суннат вал-жамоат ақоиди ва ислом дини рукнлари фиқҳий масалалари равшан баён қилинган бўлиб, валиаҳд Ҳумоюн Мирзо  ва Комрон Мирзога дастуруламал сифатида мўлжалланган. Чунончи, «Китоб назмининг сабаби» бўлимида фарзандларига хитоб қилиб айтади:

 

Билгасен, эй хужастаи фарзанд,

Жигарим бирла жонима пайванд;

Масъалаларки, ул зарур эрди,

Билмасанг, динингга қусур эрди.

 

Яъни: «Эй муборак, яхши, бахтли фарзандим, жон ва жигаримга пайвандим! Шундай зарур масъалалар бор эдики, агар уларни билмасанг, дину иймонингга қусур – нуқсон етар эди”.

 

Етди кўнглумғаким, йиғиштурсам,

Назм тартибида сиғиштурсам,

То ани забт қилгасен осон,

Ул масоилни билгасен яксон.

Тонглалиқ кундаким, ҳисоб ўлғай,

Менга ажру сенга савоб ўлғай.

 

“Шу сабабдан кўнглимга келдики, бу масъалаларнинг барчасини жамласам ва назм тартиби билан баён этсам, токи бу фиқҳий масалаларни осон эгаллаб, уни бирдай билиб олгайсан. Бундан эрта қиёмат куни ҳисоб-китоб бўлган вақтда сенга ажр-мукофот, менга ҳам савобу самара бўлгай».

Демак, Бобур бу асарни ўз фарзандларига ва уларнинг сиймоси орқали бутун туркий китобхонларга ислом илмларини эгаллашлари учун ёдгор қилиб қолдирган. Яна ушбу васиятомуз сатрларни ҳам битадики:

 

Бебақо дунё иши саҳлдурур,

Дин ишин қилғай улки, аҳлдурур.

 

Яъни: “Ўткинчи дунё иши енгилдир, осондир, аммо дин ишини эса фақат аҳли – лаёқати, ҳаққи-ҳуқуқи бўлган кишилар қилади”.

Бутун умри меҳнат, машаққат, дард ва жангу жадаллар  билан ўтган шоҳ Бобур дунёнинг ишини енгил ва осон деб санаши ва охират ишига улкан аҳамият бериши у зотнинг қандай улуғ қалб, сабот ва матонат эгаси эканлигини англатади.

 

Дину донишда ҳар кун афзун бўл,

Давлату бахт ила Ҳумоюн бўл.

Комрон бўл жаҳонда, давлат кўр,

Юз туман обрўю иззат кўр.

 

Бобур бу байтларда икки фарзандининг исмини айтиш орқали исмлар маъносига ҳам эътиборни қаратади ва шу номларга муносиб-мувофиқ  инсонлар бўлишни уларга васият қилади: «Дину донишда ҳар кун ортиб, ривожланиб, давлату бахт билан Ҳумоюн – муборак, бахтиёр бўл. Жаҳонда Комрон – муродига етган бахтли инсон бўлиб, давлат кўр ва юз минг обрўю иззат кўр!» – дейди.

Таъкидлаш жоизки, Бобур Мирзо “Бобурнома” асарида ҳам бир неча ўринда нозик фиқҳий масалаларга тўхталиб ўтади. шунингдек, унда масофа ўлчов бирлиги бўлган ҳиндча “куруҳларни мил (ўлчов бирлиги) билан тайин қилилди” дейди ва шу ўринда “Мубайян” асаридан уч байт келтириб, олти мисрада ўлчов бирлигининг арабча, ўзбекча, форсча, ҳиндча мил, куруҳ, қадам, қари, тутам, элик, жави арзий каби еттита истилоҳини қўллайди: “Бир мил тўрт минг қадамдир (1848 метрдир). Билгинки, ҳинд эли уни бир куруҳ (4000 газ) дейди. Бу қадамни бир ярим қари дедилар[1] (қари – бир метр чамасидаги ўлчов бирлиги). Билки, ҳар қари олти тутамдир. Бир тутам тўрт эликдир, яна бир элик олти жави арзий (олти бармоқ эни) бўлди, бу илмни билиб ол”. Яъни, Бобур Мирзонинг донишманд фақиҳ  эканлиги бошқа асарларидан ҳам маълум бўлиб туради.

 

[1] Бобурнома, Тўқуз юз ўттиз бешинчи (1528) йил воқеалари, Ўзбекистон Фанлар академияси  нашриёти,  1963  йил,  423-бет.


Киритилган вақти: 17/02/2021 16:09;   Кўрилганлиги: 669
 
Материал манзили: https://sammuslim.uz/articles/actual/bobur-va-islom-mubayyanning-yozilish-sababi
Чоп этилган вақт: 29/03/2024 12:31
 
 
Ўқиш учун ушбу тугмани босинг