Shayx Abu Mansur Muhammad ibn Muhammad ibn Mahmud Moturidiy taxminan 870 yili hozirgi Samarqand viloyatining Moturid qishlog‘ida tug‘ilib, 975 yili vafot etgan. U Samarqandning Chokardiza qabristoniga dafn etilgan. Moturidiy xususiy muallimlarda, so‘ngra esa Samarqand madrasalarida tahsil ko‘rgan. Olim umr bo‘yi Samarqand madrasalarida mudarrislik qilgan. Moturidiy “Kitob – at tavhid”, “Kitob al-usul”, “Ta'vilot al Qur'on” (Qur'on tafsiri) cingari o‘nlab ilmiy-nazariy asarlar, “Nasihatnoma” asarlar muallifidir. Buyuk olimning islom ta'limoti sofligini asrashda xizmati katta. Navoiy “Nasoyim-ul-muhabbat”da Moturidiyning ruhiy-ilohiy qudrati haqida alohida hikoyat keltirgan. Uning “Nasihatnoma”si X asr Nasihatnomasining eng yaxshi namunalaridan bo‘lib, kitobxonni ilm o‘rganishga, kasb egallashga, yaxshi xulq egasi, insonparvar, shirinsuxan, saxovatpesha bo‘lishga undaydi.

Quyida ushbu asardan tarjimani e'tiboringizga havola etamiz.

BIRINCHI BOB 

- Xudoga takya qilmoq kerak. Nimani xohlasang U beradi.

- Uni asra, U ham seni asraydi.

- U berganni hech kim tortib ololmaydi.

- Unga kim itoat etsa, hamma unga farmonbardor bo‘ladi.

- Kimdakim Undan qo‘rqsa, boshqalar sendan qo‘rqishadi.

- Tavhidni umring sarmoyasi deb bil.

- Dunyoparast bo‘lma, Xudoning dushmanini sevgan bo‘lasan.

- Chin e'tiqod bezavol ganjdir.

- Martabani sabrdan izla.

- Qurolingni ilmdan yasa.

- Saxovatpesha bo‘l.

- Faqirlikni faxr bil.

- Oxirat yo‘l ozuqasini taqvodon ko‘zla.

- Oxirat yo‘lini taqvodan qur.

- Ibodatdan shodlik ista.

- Rostgo‘ylikda kamol izla.

- O‘limni aslo unutma.

- Shodlikni ibodatdan ko‘zla.

- Haq hukmiga rozi bo‘l.

- Farishtalar, Rasuli akram va Alloh kitobini hurmat qil.

- Haq so‘zini imon bil.

- Yaxshilar bilan do‘stlash.

- O‘zingdan qochib Haqqa yetgin.

- Halolni-halol, haromni-harom bilishga o‘rgan.

- Dushmanga ozor berma, ammo qo‘lingdan kelsa mahv et.

- Xorlik istasang xiyonatchi bo‘l.

- Be'manilardan hazar qil.

- Nodonni tirik sanama.

- Sabrli bo‘l, murodingga yetasan.

- Har bir ishda hamkor izla.

- O‘zlikni anglashni buyuk xislat bil.

- Donishingni xor qilma.

- Kam gapir, oz yeginu kam uxla.

- Xilofkorlikdan qoch, Allohdan noumid bo‘lma.

IKKINCHI BOB

- Taqvoni qo‘rqmas askar bil.

- Dono ko‘ringan nodondan hazar qil.

- Ilmda hammadan kamtar bo‘l.

- O‘rgan va o‘zgalarga o‘rgatgin.

- Eshitmagan narsang haqida gapirma.

- Birovga haddan tashqari tanbeh ham berma, behudaga maqtama ham.

- Qulog‘ing bilan eshitganingni mahkam tut.

- Rost gapiru o‘zgalarning aybini kovlama.

- So‘ramasalar javob berma, aytmagan joyga borma.

- Xarid qilinmaydigan narsani sotma.

- Olinmaydigan narsani sotma.

- Kaltak yemayin desang, begunohga qo‘l ko‘tarma.

- Yaxshilikni jondan izla.

- O‘zgalar qalbini ovlamoqchi bo‘lsang, yaxshilik qilishga odatlan.

- Baloni takobirlik natijasi bil.

- Qalbingni hasad o‘ti bilan kuydirma.

- Balodan ibrat ol.

- Hamisha sir asrovchi bo‘l.

- Jafopesha bo‘lma.

- Me'yori bilan yegin, nizomi bilan gapirgin.

- Xushxulq va beozor bo‘l.

- Tavfiqni Xudoning fazilati bil.

- Kishilarga qattiq gapiruvchi bo‘lma.

- Boylikni iqbol bil, uni xarj etmaslikni esa badbaxtlik bil.

UCHINCHI BOB

- Har kimning nonini yeya berma, ammo  hammaga non yedir.

- Molu davlat orqasidan yuguruvchi bo‘lma.

- Haq xikmatini ilmingdan afzal bil.

- Ilmingni ehtiyot qil.

- Alloh hikmatini o‘z bilimingdan yuksak bil.

- O‘zingni ta'rif etishdan saqlan.

- Hamisha Alloh shukronasida bo‘l.

- Jonni omonat bil.

- Allohni hamisha berguvchi, deb bil.

- Umringni inoyat bil.

- Tadbirni taqdir bilan bog‘la.

- Sog‘likni g‘animat bil.

- Oxiri ziyon keltiradigan foydaning atrofida o‘ralashma.

- Ajalni hech qachon faromush qilma.

- Ilm o‘rganishdan aslo tinchima.

- Kalondahanlik qilma.

- Nasiyani mol deb bilma.

- Martabayu izzatni ilmdan izla.

- Shahvat asiri bo‘lma.

- Afv etmoqni hech kimdan darig‘ tutma.

- Rost yo‘lda yengiltaklik qilma.

- Sulhning iloji bo‘lmasa, jang¬dan qochma.

- Dushmanni haqir bilma.

- Do‘sting ming bo‘lsa ham kam.

- Har qanday dushmandan ehtiyot bo‘l.

- Sendan qo‘rqqandan sen ham qo‘rq.

- Dushmaningning dushmani bilan do‘st tutin.

- Do‘stlaringning do‘stlari orasida bo‘l.

- Do‘stingning dushmanidan g‘ofil bo‘lma.

- Rahmsizga shafqat qilma.

- Nokasdan qarz olma.

- Ajdodlaring qadrini e'zozla.

- Johil zohidga inonma.

- Omonatga xiyonat qilguvchi bo‘lma.

- Sinamagan odam bilan safarga chiqma.

- Hirsu xusumatni najosat bil.

- O‘z misqolingni o‘zgalar botmonidan afzal bil.

- Odamlarning oldida nima desang, orqasidan ham o‘shani gapir.

- Birovning moliga muhtoj ekansan, bilgilki, uning qulisan.

TO‘RTINCHI BOB

 - Behudalikni ofatlarning boshi bil.

- Birovning minnatini ko‘taru, minnat qilguvchi bo‘lma.

- Tilingni hamisha dashnomdan tiygil.

- Hojat chiqarishni buyuk ish deb bil.

- Yaxshilik qilganingni aytib yurguvchi bo‘lma.

- Yomonlikni ofatlarning boshi, deb bil.

- Yomonlarga yordamlashma.

- Do‘stlaringni yomonlaguvchi bo‘lma.

- Yomonlarni o‘zingga yo‘latma.

- Dushmaning bilan inoqlashgan do‘stdan qo‘rq.

- O‘zgalar g‘amidan xursand bo‘lma.

- Senga ishi tushgan odamni ranjitma.

- Tuhmat bor joydan qoch.

- Ota xatosi uchun tanbeh berma.

- Sultonga gustohlik qilma.

- Darvesh qardoshingni shod tut.

- G‘amgusor bo‘ladigangagina dardingni ayt.

- Sharobu taomni kam ye, ko‘pini o‘zgaga ber—esin.

- Xalq bilan shunday yashaki, ular hamisha sen bilan bo‘lishsin.

- Shuhratmandlikda o‘zingdan ketma.

- Birovlarning g‘amidan shodlanuvchi bo‘lma.

(davomi bor....)

O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi

Qur'onshunoslik yo‘nalishi

1-bosqich magistranti

Tojiddinov Abdusamad Abdulbosit o‘g‘li

Manba: muslim.uz